Qarz oluvchilarning soni ortib borayotganligi, mikroqarzlar aholi o‘rtasida ommalashganligidan dalolat bermoqda. Mikroqarz masalasiga qanday qilib to‘g‘ri yondoshishni ushbu maqolada tushuntirib beramiz.

1. Sizning istagingiz bilan imkoniyatlaringiz bir-biriga mos keladimi?

Bu nafaqat mikroqarzlarga, balki umuman olganda har-qanday kreditga ham tegishlidir.  Jo‘ngina formulani inobatga olish kerak, sizning hamma kredit va qarzlaringiz bo‘yicha barcha muntazam ravishdagi to‘lovlaringiz muntazam ravishdagi daromadlaringizdan yuqori bo‘lmasligi kerak.

2.Qarzni maqsadini to‘g‘ri tushunish.

Mikroqarzning xususiyati uni bank kreditidan farqlanishi hisoblanadi. Shartnomaga ko‘ra mikroqarzdni muddati va miqdori kichikroq, garov talab qilinmaydi, uni rasmiylashtirish oson, kredit tarixi talab qilinmaydi yoki u unchalik muhim emas. Va eng asosiysi, mikroqarz “tezkor yordam” vositasi hisoblanadi. Ya’ni bu qarz oluvchining shoshilinch masalalarini hal qilish uchun “tezkor” pullardir.

3.MKT tanloviga sinchkovlik bilan yondoshish.

Tashkilot Markaziy bankning MKTlar reestrida borligini ko‘rib chiqish kerak. Bu uni noqonuniy kreditor emasligiga ishonch hosil qilish uchun zarur hisoblanadi.

MKTlar reestrini Markaziy bank saytiga havolada ko‘rish mumkin _____.

4.Mikroqarz shartnomasini diqqat bilan o‘qib chiqish.

Mikroqarz olishdan avval yaxshilab hujjat bilan tanishish va mablag‘larni olish va qarzni so‘ndirish muddatlari bo‘yicha shartlarni o‘rganib chiqish kerak. Shartnoma MKT to‘g‘risida barcha zarur bo‘lgan ma’lumotlarni va to‘lovlarni to‘liq summasi to‘g‘risidagi axborotni o‘z ichiga olishi shart. Shartnomada ortiqcha to‘lovning eng ko‘p miqdori ko‘rsatilishi shart.

Mikroqarzlar bo‘yicha sug‘urta – qo‘shimcha modda.    Agar, u shartnomaga kiritilgan bo‘lsa, qarz oluvchi qo‘shimcha tarzda qarz summasidan kichik miqdordagi foizni to‘lashi kerak. Agar qarz oluvchi qiyin vaziyatga tushib qolsa va qarzni sog‘lig‘iga ko‘ra to‘la olmasa, sug‘urta unga qiyin vaziyatlarda yordam beradi.

MKT mikroqarzlarni chet el valyutasida berishga, bir tomonlama tartibda qarz bo‘yicha muddat va stavkalarni o‘zgartirishga, agar qarzni muddatidan oldin so‘ndirishni istayotgan mijozga jarima qo‘llash bo‘yicha huquqlarga ega emasligini bilishga Qarz oluvchi majbur.

5.Qarzni to‘la olmasangiz, MKTGa qo‘ng‘iroq qilishingiz shart. 

Agar qarz oluvchi qarz bo‘yicha qarzdorlikni muddatida so‘ndirish layoqatiga (qiyin hayotiy vaziyat, oylik maosh kechiktirilishi) ega bo‘lmasa, unda unga kechiktirilgan kunlarga qo‘shimcha % hisoblash boshlashini kutib o‘tirish joiz emas. Kreditorni muammolar to‘g‘risida darxol xabardor qilish va bo‘lib-bo‘lib to‘lash yoki restrukturizasiya qilish bo‘yicha kelishuvga erishish ma’qulroqdir.

Qarz oluvchilar uchun maslahat

Mikroqarz uchun ariza berishdan oldin moliyaviy imkoniyatlaringizni baholang

Mikroqarz olishdan oldin moliyaviy imkoniyatlaringizni diqqat bilan baholash kerak. Barcha daromad va xarajatlarni, shu jumladan kutilmagan xarajatlarni hisobga olgan holda byudjet tuzing. Bu kelajakda to’lov bilan bog’liq muammolardan qochishga yordam beradi.

Qarindoshlar yoki do’stlardan qarz olish, davlatdan ijtimoiy yordam yoki qulayroq shartlarda bank krediti kabi moliyaviy yordam olishning muqobil variantlarini ko’rib chiqing.

Shartnoma shartlarini diqqat bilan o’rganing

Mikroqarz olish uchun ariza berishda shartnomaning quyidagi bandlariga alohida e’tibor bering:

Ko‘p qarz oluvchilar o‘zlarining kredit tarixlari salbiyligidan aziyat chekishadi. Kredit tarixini qanday qilib to‘g‘irlash mumkinligini ozchilik biladi. Kredit tarixidagi xatolarga, kredit byurolarga ma’lumotlarni uzatishda xatoga yo‘l qo‘ygan banklarning o‘zlari ham sababchi bo‘lishlari mumkin. Ba’zan oilaviy va shaxsiy ishlar kreditni o‘z vaqtida to‘lashga yo‘l qo‘ymaydi, shuningdek begona pasportga kreditni rasmiylashtiradigan firibgarlarning hatti-harakatlari sababli ham kredit tarixi salbiy bo‘lishi mumkin.

Lombarda biror-bir narsani topshirishdan avval, birinchi navbatda durust va  batartib kompaniyanini tanlash kerak bo‘ladi. Sizga uch yildan ortiq faoliyat yuritayotgan va yirik lombardlar tarmog‘iga tegishli bo‘lgan lombardni tanlashni maslahat beramiz.

Kredit tarixini buzishi mumkin bo‘lgan eng ko‘p uchraydigan 2 sababni batafsil ko‘rib chiqamiz:

•  Bankdagi texnik nosozlik va xato tufayli kredit tarixini salbiylashishi.  Bu holat sizning kredit tarixingizni to‘g‘irlashning eng oson yo‘lining biridir.  Odatda, xatoni yuzaga kelishi aybdor bo‘lgan kreditorni o‘zi uni to‘g‘irlashdan manfaatdor bo‘ladi. Kredit tarixi u (qarz berayotgan bank) tomondan shakllanishidan kelib chiqib, muammo tavsifi bilan kredit tarixini tuzatish to‘g‘risida ariza berilishi kerak.Kredit tarixi kreditor tomonidan tiklanishi shart. Shuningdek, kredit tarixi byurosiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri qo‘ng‘iroq qilishingiz mumkin. Noto‘g‘ri ma’lumot yuzasidan nizolashish to‘g‘risidagi sizning arizangiz berilgan keyin, byuro tekshiruv o‘tkazadi va  kredit tarixini to‘g‘irlashi mumkin.
• Kredit tarixi firibgarlarning aralashuvi sababli salbiylashuvi. Bu holat firibgarlar o‘g‘irlangan hujjatlar yoki undagi ma’lumotlar bo‘yicha kreditni rasmiylashtirganda yuzaga keladi. Bugungi kunda bunday holatlar kam emas. Ko‘pincha, qarindoshlaringizni o‘zi sizning ma’lumotlaringizdan foydalangan holda, kreditni rasmiylashtirishi mumkin. Aslida, shuning uchun mutaxassislar maxinasiyalarni o‘z vaqtida ko‘rish va ma’lumotlarni to‘g‘irlash bo‘yicha choralarni amalga oshirish maqsadida o‘z kredit tarixini muntazam ravishda kuzatib borishni  tavsiya etadilar. Agar sizning tarixingizda Siz olmagan kreditlar borligini bilib qolsangiz, zudlik bilan kredit bergan tashkilotni bu to‘g‘risida xabardor qilishingiz va aybsiz ekanligingizni isbotlashga tayyor bo‘lib turishingiz kerak.

Bank kredit tarixidagi xatolarni tuzatishdan bosh tortsa qanday yo‘l tutishi kerak ?

Bunday holatda Siz bankni javobgarlikka tortish uchun sudga murojaat etishingizga to‘g‘ri keladi. Ko‘pincha sud uzoq davom etadi.

Biroq, bu muammodan xalos bo‘lishning boshqa yo‘li yo‘q. Agar sud sizni haq deb topsa, bankning zimmasiga kredit tarixidagi xatolarni to‘g‘irlash majburiyati yuklatilgan qaror qabul qilinadi.

Bankka murojaat qilishdan avval, o‘z tarixingizni batafsil o‘rganib chiqing va shaxsiy kredit reytingizni so‘rab oling. Bu nafaqat o‘z imkoniyatlariz bo‘yicha bilimlaringizni kengayishiga, balki  kredit berilishini rad etmaydigan bankni tanlab olishga yordam beradi.

Kredit tarixi – qarz oluvchining ma’lum bir davr uchun barcha qarz majburiyatlarining «iqtibos» (ko’pincha u 10 yildan oshmaydi). Yomon kredit tarixi buzilgan obro’ga o’xshaydi, bunday «yuk» bilan kredit olish juda qiyin. Kredit tarixi banklar, mikrokredit tashkilotlari va kredit beruvchi boshqa moliya tashkilotlarini qiziqtiradi.

Kredit tarixingizni qanday tuzatish kerak?

Kredit berish tarixini qayta yozishning iloji yo’qligini tushunish muhimdir va barcha kechikishlar, jarimalar va kam to’lovlar hujjatlarda saqlanib qoladi. Kelajakda obro’ingizni buzmaslik uchun kechikishdan qochish kerak. Agar siz hozir jiddiy sabablarga ko’ra oylik to’lovni to’lay olmasligingizni tushunsangiz: ishni yo’qotish, kasallik, tabiiy ofat uyni vayron qilgan bo’lsa, bu darhol qarz beruvchi bilan muhokama qilinishi kerak.

Ko’pgina banklar va mikromoliya tashkilotlari ongli qarz oluvchini yarim yo’lda kutib olishadi va muammoning mumkin bo’lgan yechimini taklif qiladilar:

• Qarzni bir muddat «muzlatish». Bir muncha vaqt qarz oluvchi to’lovlarni amalga oshirmaydi, faqat foizlarni o’tkazadi.
• Qayta tuzilish. Mavjud foiz stavkasining pasayishi yoki boshqa imtiyozlar.
• Kreditlash. Yomon kredit tarixining oldini olish uchun bank eskisini yopish uchun mijozga yanada yumshoqroq shartlarda yangi kredit beradi.

Yomon kredit tarixiga ega bo’lgan kredit olish sizning obro’ingizga putur yetkazmaslikka harakat qilishdan ko’ra qiyinroqdir. Agar sizning kredit reytingingiz pasaytirilgan bo’lsa, siz kreditorni barqarorligingizga ishontirishingiz kerak:

• to’lov qobiliyatini tasdiqlovchi hujjatlarni ko’rsatish – daromad, ko’chmas mulk yoki avtomobilga egalik huquqi, qimmatli qog’ozlarga egalik huquqi, qo’shimcha foyda manbalari;
• to’lanmagan taqdirda qarzni to’lashga tayyor bo’lgan kafilni olib kelish.

Yomon kredit tarixini tuzatish qiyin, ammo mumkin:

• MKO bilan bog’laning va qisqa muddatga kichik miqdorga dastlabki mikroqarz olish uchun ariza bering. Ketma-ket bir nechta kreditlarni o’z vaqtida berib, to’lab, o’z omadingizni sinab ko’rishingiz va kattaroq miqdorda qarz olishingiz mumkin.
• Bank mahsulotlarining faol foydalanuvchisi bo’lish. Kredit tarixingiz buzilganmi yoki hali ham kredit tarixingiz yo’qmi, muhim emas, bir bank bilan uzoq vaqt hamkorlik qilib, qo’shimcha ball olishingiz mumkin. Masalan, depozit qo’ying, muntazam ravishda karta hisobvarag’idan foydalaning, ish haqi oling, yuridik shaxs sifatida joriy hisob raqamini oching.

Noto’g’ri yomon kredit tarixi – nima qilish kerak?

Qarz oluvchi har doim ham buzilgan obro’ uchun aybdor emas:

• Ro’yxatga olish kitobida xatolik paydo bo’lishi mumkin. Ba’zida tizim muvaffaqiyatsizlikka uchraydi va kelajakdagi qarz oluvchi noto’g’ri boshqa birovning qarzlari bilan «mukofotlanadi». Nima qilishim kerak? Mas’ul organlarga murojaat qiling, so’rov yuboring va rasmiy tasdiqni oling.
• Hujjatlar o’g’irlangan va kredit berilgan. Afsuski, kredit tarixiga ega bo’lmagan odam to’satdan kimdandir qarzdor ekanligini bilib qolishi odatiy voqea. Bunday holda, darhol huquqni muhofaza qilish organlariga murojaat qiling.
• Qarz yopilgan va ma’lumot ko’rsatilmaydi. Kreditni to’laganingizdan so’ng, har doim bankdan sertifikat so’rang va uni olgandan so’ng uni cheklar va cheklar bilan birga saqlang. Ba’zida kreditni to’lash haqidagi ma’lumotni yangilash uchun uzoq vaqt talab etiladi va qarzdor noto’g’ri qarzdorlarda ko’rsatiladi.

Yomon kredit tarixi, ochiq qarzlar va to’lanmagan qarzlar bilan siz MCO bilan bog’lanishingiz mumkin. Bunday kompaniyalar ularni talabalar, pensionerlar, harbiy xizmatchilar, kam ta’minlangan fuqarolar, nogiron fuqarolar, yosh oilalar va homiladorlik va tug’ish ta’tilidagi onalarga ham beradi.

Siz har qanday ehtiyoj uchun yomon kredit tarixi bilan kredit olishingiz mumkin: kommunal xizmatlarni to’lash, ta’lim, ijaraga olingan uy-joy yoki qarzni to’lash.

Ba’zan, odamlar kredit olgandan keyin, uni to‘lash imkoniyati yo‘q bo‘lganda, nima qilish to‘g‘risida o‘ylab ham o‘tirmaydilar. Eng boshida bunday holat yuzaga kelmaydigandek tuyuladi. Biroq, aslida, turli xil vaziyatlar ro‘y berishi mumkin,  shuning uchun biz sizga kredit borligi, pul yo‘qligida nimalar bo‘lishini hozirni o‘zida tushunib olishni maslahat beramiz.

Eng avvalo, bank bilan kreditni qanday to‘lash kerakligi to‘g‘risida kelishib oling. Asosiy qoida: yashirinmasdan, kreditni o‘zi yo‘qolishi yoki Siz haqingizd unutishlarini kutmasdan, bankni birinchi bo‘lib xabardor qiling.

Agar Sizga bankdan qo‘ng‘iroq qilishmayotgan bo‘lsa, bu sizning qarzingiz to‘g‘risida unutib yuborishdi degani emas. Aksincha, foizlar hisoblanmoqda, qarz summasi ortmoqda, sizning kredit tarixingiz yomonlashmoqda.

Bundan tashqari, ko‘plab banklar o‘z shartnomalarida qarz oluvchi, o‘zini moliyaviy holati yomonlashganda, darhol bu haqda xabar berishga majburligini ko‘rsatib o‘tadilar.  Bu esa, Siz to‘lamasangiz va bu haqda kreditorni xabardor qilmasangiz, Siz shartnomani buzayotganligingizni anglatadi.

Bank bilan nima to‘g‘risida kelishish mumkin:

• to‘lov muddatini kechiktirish,
• qarzni restrukturizasiya qilish to‘g‘risida.

Kreditni qaysi muddatlarda to‘la olishingiz haqida o‘ylab ko‘ring va bu haqda bankni xabardor qiling. Bank qaror qabul qilishi uchun siz majburiyatlaringiz bo‘yicha qachon to‘lov qila olishingizni bilishi kerak.

1. Eskisini yopish uchun yana bir marta qarz olish kerakmi?

Deyarli har bir holatda bu qaror muvaffaqqiyatsizlikka uchraydi. Eng avvalo, endi Sizda bir bankda kredit bor, va boshqasi esa sizga kredit bermasligi mumkin. Yoki berganda ham, yangi kredit bo‘yicha yuqori foiz stavka belgilanadi. Agar siz vahima ostda eskilarini to‘lash uchun yangi kreditlarni olib tashlasangiz, qarz botqog‘iga botib qolasiz.

2. Meni ishdan bo’shatishdi va men kasalman. Qonun meni himoya qiladimi?

Agar sizda ipoteka krediti bo’lsa, uning to’lovlari muntazam ravishda oilaviy byudjetning katta qismini egallaydi, qonun sizga kechiktirishni – ipoteka ta’tilini berish huquqini beradi. Ammo bunday ta’tillar kredit shartnomasining amal qilish muddati davomida faqat bir marta ruxsat etiladi va ularning eng uzoq muddati – olti oy.

Boshqa kreditlar, hatto eng og’ir omon qolish va nogironlik stsenariylarida ham hech qanday imtiyozlar bermaydi. Bunday holda, barcha xavflar sizga tushadi. Bunday holatda sizga faqat sug’urta yordam berishi mumkin. Shu sababli, kredit shartnomasini imzolashdan oldin, kreditning qaytarilmasligi xavfidan sug’urta shartnomasini tuzishingizni qat’iy tavsiya qilamiz.

3. To’lamaganim uchun jarimaga tortiladimi?

Qarzni o’z vaqtida to’lamaganlik uchun bank penya yoki foizlar undirishi mumkin. Jinoiy jazo faqat firibgarlik holatlarida yuzaga kelishi mumkin.

4. Agar men hali ham qarzni to’lay olmasam, nima kutishim kerak?

Bank sud tartibida pul talab qilish huquqiga ega. Shu bilan birga, sud sizning joriy moliyaviy ahvolingizni hisobga oladi va sizga kreditni to’lash uchun yumshoq shartlarni belgilashi mumkin, masalan, qarzni bo’lib-bo’lib to’lash.

Film va telekoʼrsatuvlar lombardlar shubhali faoliyat yuritadi degan notoʼgʼri tasavvurni yaratishgan. Аslida esa, lombardlar faoliyati davlat nazorat organlari tomonidan qatʼiy nazorat qilinadi va bu pul olishni eng tez va oson yoʼllaridan biri hisoblanadi.

Lombarddagi foiz stavka

Lombardlar shartnomada belgilangan alohida qoidalardan kelib chiqib, kunlik hisoblanadigan foizlarni hisob-kitob qilishadi. Siz faqat oʼrtacha raqamni hisob-kitobini chiqarib olishingiz mumkin. Odatda u kuniga 0,3%ni tashkil etadi. Yuqori stavkada – 0,5 dan 0,8 %gacha qarz ajratadigan tashkilotlar ham yoʼq emas.

Lombardda kredit olish tartibi

• Siz qimmatbaho buyumni lombarda olib kelasiz;
• Lombard uni qiymatini baholaydi va ushbu summa miqdorida sizga qarz beradi;
• Siz ikki qismdan – qarzni yakka tartibdagi shartlari va garov toʼgʼrisidagi axborotdan iborat garov biletini (kartasini) olasiz. Jadvalda kredit miqdori, soʼndirish muddati, foiz stavkasi, garovga qoʼyilgan buyumni nomi va tavsifi, uni qiymatini bahosi koʼrsatib oʼtiladi.

Nimalarni lombardga topshirish mumkin?

Lombardda zarur boʼlgan mablagʼni quyidagilarni garovga qoʼygan holda olish mumkin:

• zargarlik buyumlari;
• antikvar buyumlar;
• maishiy va orgtexnika;
• jahonga mashhur brendlarning soatlari.

Zargarlik buyumlarini garovga qoʼyish – foiz evaziga kredit olishning eng samarali usuli hisoblanadi. Ularni esa qayta sotib olish, har doim mumkin.

Lombarddagi kreditlarni muddatlari

Oʼzbekiston Respublikasining amaldagi qonnchiliga muvofiq, lombardlar shaxsiy isteʼmolga moʼljallangan koʼchar mol-mulkni zaklad shaklida garovga qabul qilib, fuqarolarga qisqa muddatli (uch oydan oshmagan muddatga) kreditlar beradi.

Lombardga topshirilgan qimmatbaho buyum, qaytib sotib olinmasa nima boʼladi?

Lombardda ashyolar garovi bilan taʼminlangan kredit summasi belgilangan muddatda qaytarib berilmagan taqdirda, lombard notariusning ijro yozuvi asosida imtiyozli bir oylik muddat oʼtganidan keyin garovga qoʼyilgan mol-mulkni sotish uchun belgilab qoʼyilgan tartibda ushbu mol-mulkni sotishga haqli.

Shundan keyin hatto garovga qoʼyilgan mol-mulkni sotishdan tushgan summa talablarni toʼliq qanoatlantirish uchun yetarli boʼlmasa ham, lombardning garovga qoʼyuvchiga (qarzdorga) talablari bekor boʼladi.

3. Mikroqarzlar va bank kreditlarini taqqoslash – stavkalar, limitlar, muddatlar, talablar

3.1 Mikroqarzning afzalliklari

Tezlik – asosiy argument. Mikroqarzlar bo‘yicha yechim haftalar o‘rniga bir necha kun ichida, onlayn kanalda esa ba’zan ish soatlarida paydo bo‘ladi. Kirish chegarasi pastroq: hujjatlar paketi ixchamroq, aylanmalar va tarix davomiyligi talablari yumshoqroq. Boshlovchi tadbirkorlar uchun bu uzoq tanaffuslarsiz savdoni yo‘lga qo‘yish imkoniyatidir: birinchi partiyani xarid qilish, ijara, marketing – aynan shu moddalar ko‘pincha dasturga qarab 30-300 million so‘mgacha bo‘lgan mikrochiziqlar bilan yopiladi.

3.2 Mikroqarzning kamchiliklari

Resurs narxi yuqoriroq. Mikromoliyalash bo‘yicha foiz stavkalari odatda klassik bank kreditlaridan 2-8 f.p.ga yuqori, limitlar kamtarroq, muddati esa qisqaroq. To‘lov gorizonti ixcham bo‘lganligi sababli pul oqimiga bo‘lgan yuklama ortadi, shuning uchun kassa uzilishlarini ayniqsa puxta rejalashtirish talab etiladi. Agar loyiha ko‘p mablag‘ talab qilsa va o‘zini qoplash muddati 36-60 oyni tashkil etsa, kichik va o‘rta biznes uchun kredit liniyasi yoki imtiyozli tarmoq dasturini ko‘rib chiqish yaxshiroqdir.

4. Muqobil moliyalashtirish variantlari – kichik va o‘rta biznes kreditlari, imtiyozli dasturlar, aylanma mablag‘lar

4.1 Kichik va o‘rta biznes uchun kreditlar

Loyiha 24-48 oy va undan yuqori muddatni talab qilsa, bank kreditlari ishonchli muqobil bo‘lib qoladi. Masalan, so‘mda 24-30% atrofidagi stavkalar, alohida dasturlarda qat’iy garovsiz 300 000 000 so‘mgacha bo‘lgan limitlar, shuningdek, savdo uchun milliy valyutadagi bozor nominallari yoki AQSH dollarida 14% gacha bo‘lgan 12 oygacha bo‘lgan qisqa muddatli qarorlar. Bunday mahsulotlar aylanma mablag‘ va moslashuvchan jadvalni sozlashga qaratilgan.

4.2 Maxsus biznes dasturlari

Ayrim toifadagi tadbirkorlar uchun maxsus liniyalar mavjud: kichik biznesga yordam, qishloq xo‘jaligi, quyosh energiyasi, hunarmandlar uchun dasturlar. Cheklovlar 300 000 000 so‘mgacha, muddat – 7 yilgacha, stavka – hamkorlikdagi jamg‘armalar va kafolatlar ishtirokida yillik 18% dan boshlanadi. Bunday yechimlar uzoq muddatli xarajatlarni qoplaydigan kapital talab qiluvchi xaridlar uchun mos keladi: sovutish quvvatlari, GESlar, texnologik uskunalar.

️ 5. Davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash va tartibga solish – mikromoliya tashkilotlari, iste’molchilar himoyasi, imtiyozlar

5.1 Qonunchilik bazasi

Mikromoliya tashkilotlari faoliyati milliy qonunchilik bilan tartibga solinadi: litsenziyalash, shartlarni oshkor etish va xatarlarni boshqarish talablari bozorning shaffofligi va qarz oluvchilarning huquqlarini himoya qilishga qaratilgan. Summalar va stavkalar bo‘yicha ichki limitlar komplayens tomonidan nazorat qilinadi, mijozni polislar va komissiyalar bo‘yicha xabardor qilish qoidalari esa shartnomada va individual shartlarda qayd etiladi. YaTT uchun kreditning to‘liq qiymati, muddatidan oldin to‘lash tartibi va ehtimoliy jarimalar haqidagi bo‘limlarni diqqat bilan o‘qish foydali.

5.2 Qo‘llab-quvvatlash dasturlari

Davlat tashabbuslari qarz mablag‘lari qiymatini pasaytiradi: foiz stavkasini subsidiyalash, qisman kafolatlar, ustuvor tarmoq yo‘nalishlari. Natijada tadbirkor uchun yakuniy stavka bozor stavkasidan 2-6 foiz bandga past, garov talablari esa yumshoqroq bo‘lishi mumkin. Amalda, bu oylik to‘lovlarni ortiqcha to‘lamasdan uskunalarni moliyalashtirish yoki xodimlarni kengaytirish imkoniyatidir.

6. Tadbirkorlar uchun tavsiyalar – mikroqarz tanlovi, narxi, to‘lov jadvali

6.1 Maqbul mahsulotni tanlash

Maqsaddan boshlang: 3-6 oylik boshlang‘ich kapital, xarid davri uchun aylanma mablag‘lar yoki 18-36 oylik o‘zini oqlash imkoniyatiga ega uskunalar. So‘ngra summa, muddat va real pul oqimini taqqoslang. Oylik sof foyda 6 000 000 so‘m bo‘lganda, to‘lovga ko‘pi bilan 35-45% – ya’ni 2,1-2,7 mln so‘m yo‘naltirish xavfsiz. Samarali qiymat bo‘yicha takliflarni taqqoslang: nominal stavkaga berish, sug‘urta, SMS-xizmat uchun komissiyani qo‘shing. Agar mahsulotlar o‘xshash bo‘lsa, bepul muddatidan oldin to‘lash huquqi va shaffof jadvalga ega variantni tanlang.

6.2 Moliyalashtirishga tayyorgarlik

Hatto soddalashtirilgan rejimda ham aniq moliyaviy hisobni yuriting: hisobvaraq ko‘chirmalari, kassa daftari, dalolatnomalar. Yangi ariza berishdan oldin joriy kichik kreditlarni to‘lang – bu skoring profilini yaxshilaydi va qarz yukini kamaytiradi. 2-3 ta muassasani o‘rganing va parallel ravishda ariza topshiring, lekin bir vaqtning o‘zida o‘nlab so‘rovlardan qoching: ortiqcha tekshiruvlar kredit reytingini pasaytirishi mumkin. 1 sahifali qisqa reja tayyorlang: pul nima uchun kerak, loyiha bo‘yicha marja qancha, kelgusi 6-12 oy uchun to‘lovlar taqvimi qanday ko‘rinishga ega.

9. O‘zbekistonda mikromoliyalash istiqbollari – raqamlashtirish, tezkorlik, maqsadli mahsulotlar

Bozor raqamli vitrinalar va avtomatik skoring orqali tezlashmoqda. Onlayn arizalar 24/7 ko‘rib chiqiladi va masofaviy identifikatsiya ofisga tashriflarni minimallashtiradi. Hunarmandlar, xizmat ko‘rsatish iqtisodiyoti, «yashil» loyihalar uchun maqsadli dasturlarning o‘sishi kutilmoqda. Davlatning qo‘llab-quvvatlashi bilan resurslar narxi asta-sekin pasaymoqda, yakka tartibdagi tadbirkorlar va mikrobiznes uchun moliyalashtirish imkoniyatlari esa ortib bormoqda. Tadbirkorlar vaqtdan yutadi va aylanmani rejalashtirishning qulay vositasiga ega bo‘ladi.

Xulosa – biznes o‘sishi uchun mikroqarzdan qanday foydalanish

O‘zbekistonda yakka tartibdagi tadbirkorlar va kichik biznes uchun mikrokreditlar – agar maqsad tushunarli bo‘lsa, summa pul oqimi bilan taqqoslanadigan bo‘lsa va jadval operatsion faoliyatni buzmasa, samarali vositadir. Samarali stavkani tahlil qiling, komissiyalar va muddatidan oldin to‘lash shartlarini qayta tekshiring, 2-3 oylik to‘lov uchun zaxira saqlang. Dolzarb parametrlar uchun to‘g‘ridan-to‘g‘ri banklar va mikromoliya tashkilotlariga murojaat qiling: ularning rasmiy veb-saytlarida yangi limitlar, stavkalar va qarz oluvchilarga qo‘yiladigan talablar e’lon qilinadi. Bugungi puxta o‘ylangan yechim ertaga o‘nlab soatlar va millionlab so‘mlarni tejaydi.