Ko‘p qarz oluvchilar o‘zlarining kredit tarixlari salbiyligidan aziyat chekishadi. Kredit tarixini qanday qilib to‘g‘irlash mumkinligini ozchilik biladi. Kredit tarixidagi xatolarga, kredit byurolarga ma’lumotlarni uzatishda xatoga yo‘l qo‘ygan banklarning o‘zlari ham sababchi bo‘lishlari mumkin. Ba’zan oilaviy va shaxsiy ishlar kreditni o‘z vaqtida to‘lashga yo‘l qo‘ymaydi, shuningdek begona pasportga kreditni rasmiylashtiradigan firibgarlarning hatti-harakatlari sababli ham kredit tarixi salbiy bo‘lishi mumkin.

Lombarda biror-bir narsani topshirishdan avval, birinchi navbatda durust va  batartib kompaniyanini tanlash kerak bo‘ladi. Sizga uch yildan ortiq faoliyat yuritayotgan va yirik lombardlar tarmog‘iga tegishli bo‘lgan lombardni tanlashni maslahat beramiz.

Kredit tarixini buzishi mumkin bo‘lgan eng ko‘p uchraydigan 2 sababni batafsil ko‘rib chiqamiz:

•  Bankdagi texnik nosozlik va xato tufayli kredit tarixini salbiylashishi.  Bu holat sizning kredit tarixingizni to‘g‘irlashning eng oson yo‘lining biridir.  Odatda, xatoni yuzaga kelishi aybdor bo‘lgan kreditorni o‘zi uni to‘g‘irlashdan manfaatdor bo‘ladi. Kredit tarixi u (qarz berayotgan bank) tomondan shakllanishidan kelib chiqib, muammo tavsifi bilan kredit tarixini tuzatish to‘g‘risida ariza berilishi kerak.Kredit tarixi kreditor tomonidan tiklanishi shart. Shuningdek, kredit tarixi byurosiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri qo‘ng‘iroq qilishingiz mumkin. Noto‘g‘ri ma’lumot yuzasidan nizolashish to‘g‘risidagi sizning arizangiz berilgan keyin, byuro tekshiruv o‘tkazadi va  kredit tarixini to‘g‘irlashi mumkin.
• Kredit tarixi firibgarlarning aralashuvi sababli salbiylashuvi. Bu holat firibgarlar o‘g‘irlangan hujjatlar yoki undagi ma’lumotlar bo‘yicha kreditni rasmiylashtirganda yuzaga keladi. Bugungi kunda bunday holatlar kam emas. Ko‘pincha, qarindoshlaringizni o‘zi sizning ma’lumotlaringizdan foydalangan holda, kreditni rasmiylashtirishi mumkin. Aslida, shuning uchun mutaxassislar maxinasiyalarni o‘z vaqtida ko‘rish va ma’lumotlarni to‘g‘irlash bo‘yicha choralarni amalga oshirish maqsadida o‘z kredit tarixini muntazam ravishda kuzatib borishni  tavsiya etadilar. Agar sizning tarixingizda Siz olmagan kreditlar borligini bilib qolsangiz, zudlik bilan kredit bergan tashkilotni bu to‘g‘risida xabardor qilishingiz va aybsiz ekanligingizni isbotlashga tayyor bo‘lib turishingiz kerak.

Bank kredit tarixidagi xatolarni tuzatishdan bosh tortsa qanday yo‘l tutishi kerak ?

Bunday holatda Siz bankni javobgarlikka tortish uchun sudga murojaat etishingizga to‘g‘ri keladi. Ko‘pincha sud uzoq davom etadi.

Biroq, bu muammodan xalos bo‘lishning boshqa yo‘li yo‘q. Agar sud sizni haq deb topsa, bankning zimmasiga kredit tarixidagi xatolarni to‘g‘irlash majburiyati yuklatilgan qaror qabul qilinadi.

Bankka murojaat qilishdan avval, o‘z tarixingizni batafsil o‘rganib chiqing va shaxsiy kredit reytingizni so‘rab oling. Bu nafaqat o‘z imkoniyatlariz bo‘yicha bilimlaringizni kengayishiga, balki  kredit berilishini rad etmaydigan bankni tanlab olishga yordam beradi.

Kartaga onlayn mikrokredit – zamonaviy qarz oluvchilar orasida mashhur mahsulot. Borgan sari ko’proq iste’molchilar, qarindoshlari va do’stlarini moliyaviy muammolarga jalb qilmasdan, ish haqi kunidan oldin oz miqdorda qarz olishni afzal ko’rishmoqda. Mikrokredit 5-10 daqiqada istalgan MKO (mikrokredit tashkiloti) da berilishi mumkin. Naqd pul berish 24/7, bayram va dam olish kunlarisiz amalga oshiriladi.

Nima uchun iste’molchilar O’zbekistonda onlayn mikrokreditlarni tanlaydi?

Texnologiyaning rivojlanishi nafaqat gadjetlarga, balki kredit sektoriga ham ta’sir ko’rsatdi. Iste’molchi bu yerda va hoziroq to’g’ri mahsulotni olishni xohlaydi, xuddi shu talab mikrokreditlarga ham tegishli.

• Ishni yezkor bitirish. Tig’iz ish jadvalida hujjatlarni yig’ish, bankka borish, navbatda o’tirish va qarorni kutib, bir necha kun noaniqlikda yashashga vaqt topish qiyin. Toshkentda qulay gadjet yordamida 5 daqiqada onlayn mikrokredit olishingiz mumkin. Tasdiqlangandan so’ng, pul darhol kartaga o’tkaziladi, siz xaridlarni amalga oshirishingiz mumkin.
• Har bir kun uchun foiz. Eng qulay mikrokredit funksiyasi. Bank sizga 30 kundan kamroq muddatga kredit berishi dargumon. Agar 3-4 kunga pul kerak bo’lsa-chi? Mikrokredit – bu xizmat haqi, sug’urta yoki bank kartasini chiqarish uchun to’lovlarni ortiqcha to’lamasdan bir necha kunga kichik miqdorni olishning qulay usuli.
• Minimal miqdorda hujjatlar. Kredit berish uchun bank to’lov qobiliyatini rasmiy tasdiqlashni talab qiladi – daromad sertifikati yoki hisobvaraqdan ko’chirma. Ba’zi banklar garov yoki kafil so’rashi mumkin. Fuqaro pasporti va JShShIR (PINFL) asosida mikrokreditni tezda onlayn tarzda olishingiz mumkin.
• Maxfiylik. Ko’pgina qarz oluvchilar do’stlari va tanishlaridan qarz olish faktini yashirishadi. Onlayn ro’yxatdan o’tish bu nozik muammoni hal qiladi.

Himoyalanmagan toifalarni qo’llab-quvvatlash. Daromadni tasdiqlovchi rasmiy hujjatga ega bo’lgan mijozlar bank kreditiga ishonishlari mumkin. Ammo barqaror daromadga ega bo’lgan, lekin uni rasmiy ravishda qayd etib bo’lmaydigan yoki etarli bo’lmagan qarz oluvchilar haqida nima deyish mumkin? O‘zbekistonda onlayn mikrokreditdan talabalar, nafaqaxo‘rlar, yosh oilalar, kredit tarixi buzilgan va qarzi to‘lanmagan kishilar foydalanishi mumkin.

MCOda qarzini o’z vaqtida to’lagan doimiy mijozlar pasaytirilgan foiz stavkasi va boshqa bonuslarga ishonishlari mumkin.

Agar Toshkentda onlayn-mikroqarz to’lash uchun hech narsa bo’lmasa nima qilish kerak?

Turli vaziyat yuz berishi mumkin, hatto eng vijdonli qarz oluvchi ham fors-major holatlariga duch kelishi: u kasalxonaga tushishi, pul o’g’irlangan, ish haqi o’z vaqtida to’lanmagan. Kreditni to’lash muddati yaqinlashmoqda, ammo mablag’ yo’q. Nima qilishim kerak?

Hech qanday holatda MKO-ni aldamang. Ba’zi qarz oluvchilar muloqotni to’xtatib, aldash va boshqa hiyla-nayranglarga murojaat qilishadi. Bunday qilmaslik kerak. Darhol mikrokredit kompaniyasiga murojaat qiling va vaziyatni tushuntiring. Ularning ko’pchiligi onlayn kartaga mikrokredit beradi va uzaytirish xizmatini taklif qiladi. Qarz oluvchi foydalanilgan foizlarni to’laydi va kreditni to’lash imkoniyati yana 15-30 kunga uzaytiriladi. Bu usul sizning obro’ingizni saqlab qolish va qarz beruvchi bilan munosabatlarni buzmaslik imkonini beradi. Ba’zi MKO to’lovlarni kechiktirishni yoki qayta moliyalashni taklif qiladi!

O‘zbekistonda mikrokreditni onlayn to‘lamaslik variant emas. To’lanmagan qarz foizlar, jarimalar, penyalar hisoblanadi va natijada katta miqdorda to’lanishi kerak bo’ladi. Bundan tashqari, siz kredit tarixingizni va MKO bilan munosabatlaringizni buzasiz.

Noxush vaziyatga tushib qolmaslik uchun kuchingizni oldindan hisoblab chiqing. To’lov sizning umumiy oylik daromadingizning 30% dan oshmasligi muhimdir.

Kredit tarixi – qarz oluvchining ma’lum bir davr uchun barcha qarz majburiyatlarining «iqtibos» (ko’pincha u 10 yildan oshmaydi). Yomon kredit tarixi buzilgan obro’ga o’xshaydi, bunday «yuk» bilan kredit olish juda qiyin. Kredit tarixi banklar, mikrokredit tashkilotlari va kredit beruvchi boshqa moliya tashkilotlarini qiziqtiradi.

Kredit tarixingizni qanday tuzatish kerak?

Kredit berish tarixini qayta yozishning iloji yo’qligini tushunish muhimdir va barcha kechikishlar, jarimalar va kam to’lovlar hujjatlarda saqlanib qoladi. Kelajakda obro’ingizni buzmaslik uchun kechikishdan qochish kerak. Agar siz hozir jiddiy sabablarga ko’ra oylik to’lovni to’lay olmasligingizni tushunsangiz: ishni yo’qotish, kasallik, tabiiy ofat uyni vayron qilgan bo’lsa, bu darhol qarz beruvchi bilan muhokama qilinishi kerak.

Ko’pgina banklar va mikromoliya tashkilotlari ongli qarz oluvchini yarim yo’lda kutib olishadi va muammoning mumkin bo’lgan yechimini taklif qiladilar:

• Qarzni bir muddat «muzlatish». Bir muncha vaqt qarz oluvchi to’lovlarni amalga oshirmaydi, faqat foizlarni o’tkazadi.
• Qayta tuzilish. Mavjud foiz stavkasining pasayishi yoki boshqa imtiyozlar.
• Kreditlash. Yomon kredit tarixining oldini olish uchun bank eskisini yopish uchun mijozga yanada yumshoqroq shartlarda yangi kredit beradi.

Yomon kredit tarixiga ega bo’lgan kredit olish sizning obro’ingizga putur yetkazmaslikka harakat qilishdan ko’ra qiyinroqdir. Agar sizning kredit reytingingiz pasaytirilgan bo’lsa, siz kreditorni barqarorligingizga ishontirishingiz kerak:

• to’lov qobiliyatini tasdiqlovchi hujjatlarni ko’rsatish – daromad, ko’chmas mulk yoki avtomobilga egalik huquqi, qimmatli qog’ozlarga egalik huquqi, qo’shimcha foyda manbalari;
• to’lanmagan taqdirda qarzni to’lashga tayyor bo’lgan kafilni olib kelish.

Yomon kredit tarixini tuzatish qiyin, ammo mumkin:

• MKO bilan bog’laning va qisqa muddatga kichik miqdorga dastlabki mikroqarz olish uchun ariza bering. Ketma-ket bir nechta kreditlarni o’z vaqtida berib, to’lab, o’z omadingizni sinab ko’rishingiz va kattaroq miqdorda qarz olishingiz mumkin.
• Bank mahsulotlarining faol foydalanuvchisi bo’lish. Kredit tarixingiz buzilganmi yoki hali ham kredit tarixingiz yo’qmi, muhim emas, bir bank bilan uzoq vaqt hamkorlik qilib, qo’shimcha ball olishingiz mumkin. Masalan, depozit qo’ying, muntazam ravishda karta hisobvarag’idan foydalaning, ish haqi oling, yuridik shaxs sifatida joriy hisob raqamini oching.

Noto’g’ri yomon kredit tarixi – nima qilish kerak?

Qarz oluvchi har doim ham buzilgan obro’ uchun aybdor emas:

• Ro’yxatga olish kitobida xatolik paydo bo’lishi mumkin. Ba’zida tizim muvaffaqiyatsizlikka uchraydi va kelajakdagi qarz oluvchi noto’g’ri boshqa birovning qarzlari bilan «mukofotlanadi». Nima qilishim kerak? Mas’ul organlarga murojaat qiling, so’rov yuboring va rasmiy tasdiqni oling.
• Hujjatlar o’g’irlangan va kredit berilgan. Afsuski, kredit tarixiga ega bo’lmagan odam to’satdan kimdandir qarzdor ekanligini bilib qolishi odatiy voqea. Bunday holda, darhol huquqni muhofaza qilish organlariga murojaat qiling.
• Qarz yopilgan va ma’lumot ko’rsatilmaydi. Kreditni to’laganingizdan so’ng, har doim bankdan sertifikat so’rang va uni olgandan so’ng uni cheklar va cheklar bilan birga saqlang. Ba’zida kreditni to’lash haqidagi ma’lumotni yangilash uchun uzoq vaqt talab etiladi va qarzdor noto’g’ri qarzdorlarda ko’rsatiladi.

Yomon kredit tarixi, ochiq qarzlar va to’lanmagan qarzlar bilan siz MCO bilan bog’lanishingiz mumkin. Bunday kompaniyalar ularni talabalar, pensionerlar, harbiy xizmatchilar, kam ta’minlangan fuqarolar, nogiron fuqarolar, yosh oilalar va homiladorlik va tug’ish ta’tilidagi onalarga ham beradi.

Siz har qanday ehtiyoj uchun yomon kredit tarixi bilan kredit olishingiz mumkin: kommunal xizmatlarni to’lash, ta’lim, ijaraga olingan uy-joy yoki qarzni to’lash.

2021 yilda mikroqarz olishni istagida bo‘lganlarning soni 70%ga ortdi.  Mikrokreditlarning shartlari foydali bo‘lmaganligi uchun 20% atrofidagi mikroqarzlar muddatida so‘ndirilmayapti. Markaziy bank MKT faoliyatlariga faol aralashib, ularning ishini yanada shaffoflashtirmoqda. Xususan, mikrokreditlar bo‘yicha foizlar va penyalarni va yana boshqa qator cheklovlar joriy qilingan.

Qonunchilikka ko‘ra, kredit bo‘yicha ortiqcha to‘lov miqdori mikroqarzning 2 yuaravaridan ortiq bo‘lmasligi shart. Ushbuning qatoriga neustoyka (jarima va penyach) va ko‘rsatilgan maxsus xizmatlar uchun haq kiradi. Bunda Markaziy bank fozlarning miqdori bo‘yicha cheklovlar qo‘ymagan.  Ammo ba’zi mikrokredit tashkilotlari ilk qarzni, to‘g‘ri, oz miqdorda bo‘lsa ham, mutlaqo bepul asosda olish imkoniyatini bermoqdalar. Quyidalarga e’tiboringizni qarating:

1. Agar kompaniya nol’ % stavkasida kredit bergan bo‘lsa, haqiqatda ba’zi cheklovlar bo‘lishi mumkin. Tashkilot bunday foizda ideal kredit tarixiga ega bo‘lgan yoki, masalan, ish joyidan ma’lumot taqdim etilganda beradi. Qolgan barcha uchun amaldagi stavkalar qo‘llaniladi.
2. Kredit uzaytirilganda nol’ foizli stavka amal qilmay qoladi. Qarzni shartnomada ko‘rsatilgan kunda so‘ndirish kerak, undan oldinroq, lekin undan kechiktirmay, ham mumkin. Ushbu shart MKT kredit shartnomasida ko‘rsatib o‘tilishi shart. Bepul mikroqarz – bu yangi mijozlar uchun mukofotdir.

Hujjatlarni imzolashdan va mikroqarzni olishdan avval, foiz stavkasiga e’tibor qarating – u reklama materiallarida yoki mikrokredit tashkilot saytida ko‘rsatilgandan yuqori yoki, aksincha, past bo‘lishi mumkin. Agar keyinchalik MKT reklama bannerida ko‘rsatilganidan yuqori foiz stavkada sizga qarz beriganligini bilib qolsangiz, o‘zingizdan tashqari, allakimni ayblashdan ma’no qolmaydi.

Qarz shartnomada siz ko‘rgan summa, sizning hisobingizga to‘liq hajmda kelishi shart. Qarzni to‘liq so‘ndirish uchun qancha summa to‘lashingiz kerakligiga diqqatingizni albatta qarating.  U ikki-uch omillardan iborat bo‘ladi.

• mikrokredit “tanasi” – sizning kartangizga kelgan summa;
• qarz mablag‘laridan haqiqatda foydalangan kunlar uchun foizlar summasi;
• kredit rasmiylashtirilishi uchun vositachilik haqqi. Bunday vositachilikni oluvchi kreditlarni soni juda kam. Lekin ular bor. Yig‘im to‘lanishi zarurligi to‘g‘risidagi shart shartnomada ko‘rsatilishi shart. Agar u yo‘q bo‘lsa – qarz oluvchi uni to‘lashi shart emas.

Qarz to‘liq yoki qisman muddatidan oldin to‘langanda, so‘ndirilishi lozim bo‘lgan summa kamaytirish tomonga hisob-kitob qilinishi shart. Jumladan, qarz shartnomasiga ko‘ra to‘lanadigan foizlarning miqdori o‘zgarishi shart.

Аgar Sizda jamgʼarib qoʼygan mablagʼingiz yetarli boʼlmasa, unda sizga katta ehtimol bilan avtokredit olish uchun ariza berishingizga toʼgʼri keladi. Yaxshiyamki, hozirgi vaqtda avtokreditni olish anchagina oson boʼldi.

1-qadam: Аvtokreditlashni asosiy shartlarini quyidagilar orqali oʼrganib chiqing

• banklar va mikrokredit tashkilotlarida;
• avtomobilь ishlab chiqaruvchilarini rasmiy dilerlarini salonlarida;
• xarid qilish uchun eng yaxshi kreditlarni tanlab olish boʼyicha ixtisoslashtirilgan agregatorlarda.

2-qadam: Oʼz qarz yukingizni baholang

Qarz yuki – barcha joriy qarzdorlik va rejalashtirilayotgan kreditni oʼrtacha oylik daromadga foizli nisbati.

Masalan, Sizning oylik maoshingiz 4,0 mln.soʼmni tashkil etsa, Sizga  2 mln.dan do 2,6 mln soʼmgacha miqdorda oylik toʼlov hisobladigan kreditni olish tavsiya etiladi.

3-qadam: Oʼz kredit tarixingizni tekshiring

Sizning kreditni toʼla olish qobiliyatingiz, sizga avtokredit ajratilishida muhim omil boʼlib hisoblanadi. Аgar siz yaxshi kredit tarixiga ega boʼlsangiz, moliyaviy muassasalar ishonch bilan  sizga yondoshadi. Yomon kredit tarixiga ega boʼlsangiz, buning aksi boʼladi.

Shunga qaramay, yomon kredit tarixiga ega boʼlish Sizga kredit ajratilmaydi degan tushunchani hosil qilmaydi, biroq Sizga dastlabki badalni koʼp miqdorda kiritishingizga yoki yuqoriroq foiz  stavkalarda toʼlov qilishingizga toʼgʼri keladi.

4-qadam: Kreditni dastlabki maʼquloviga erishing

Kreditni dastlabki maʼqulovi – kreditor (u bank, MKT yoki avtomobil ishlab chiqaruvchisini dileri boʼladimi), agar oʼz qaroringizni oʼzgartirsangiz, undan voz kechish imkoniyati bilan muayyan mablagʼ miqdorida kredit ola olishingiz huquqini tasdiqlaydi.

Dastlabki maʼqullov sizning moliyaviy holatingizni baholanishini talab qilishi sababli sizning arizangizni maʼqullashini kafolatlamasa ham, u sizga kredit ajratilish yoki ajratilmasligi toʼgʼrisida yaxshi tassavvur yaratadi. Bundan tashqari, dastlabki maʼqullov sizga qarzni soʼndirish boʼyicha oʼz imkoniyatlaringizni real baholashda asqotadi.

5-qadam: Dastlabki badalni kiriting

Keynigi qadam – avtomobilьni sotayotan shaxs bilan oldi-sotdi shartnomasini tuzish. Bir qaqtni oʼzida dastlabki badal kiritiladi. Dastlabki badalning miqdori 0% dan — 50% gacha iborat boʼlib, dastlabki badal qancha koʼp boʼlsa, shuncha foiz stavkasi pastroq boʼladi.

6-qadam: KАSKO sugʼurta polisini rasmiylashtiring

Аvtokreditni ajratilishida KАSKOni rasmiylashtirish talab qilinadi. Bunda kredit tashkilotlari sugʼurta polisini sotib olish mumkin boʼlgan kompaniyalarni, oʼz hamkorlarini roʼyxati bilan cheklab qoʼyishadi.

7-qadam: Quyidagi hujjatlarni moliyaviy muassasaga taqdim qiling

• avtokreditini berish toʼgʼrisidagi ariza;
• pasport nusxasi;
• avtomobilni oldi-sotdi shartnomasi;
• jismoniy shaxsning daromad manbalari toʼgʼrisida maʼlumotnoma, pensiya yoki boshqa daromad manbalari toʼgʼrisida maʼlumotnoma.

8-qadam: Аvtomobilni sotuvchidan olib keting

Аvtokredit qarz oluvchining ssuda hisob raqamidan kredit shartnomasi asosida sotuvchining  talab qilib olinadigan depozit hisob raqamiga mablagʼ oʼtkazish yoʼli bilan beriladi, bundan keyin bitim tuzilgan hisoblanadi.

Topshirish dalolatnomasini imzolashdan oldin, avtomobilni koʼrikdan oʼtkazish va hujjatlarda xato bor yoʼqligini tekshirib olish muhim hisoblanadi. Аniqlangan kamchiliklarni dalolatnoma kiritish lozim – shunda oʼz huquqlaringizni zarur boʼlganda sud tartibida himoyaqilish oson boʼladi.

Shundan soʼng qarz oluvchiga faqat avtobilni hisobga qoʼyishi va kreditor foydasiga avtomobilni garov taʼminoti sifatida taqdim etishi kerak boʼladi.

Jismoniy shaxslar uchun avtokredit – bu mashinaga yillab pul yeg`masdan, hoziroq olishning eng qulay usuli. Mashina uchun tejashga urinishda siz inflyatsiyaga duch kelishingiz mumkin, bu sizning jamg’armalaringizni «yeb qo’yadi». Kredit rasmiylashtirish uchun ariza topshirib, hozirda mashina haydash va bir necha yil davomida teng bo‘lib to‘lash foydaliroqdir.

Toshkentdagi iste’mol krediti va avtokredit o’rtasidagi farq nima?

Avtomobil krediti – bu o’ziga xos xususiyatlarga ega bo’lgan maqsadli kredit turi:

• Garov. Xarid qilingan mashina garov sifatida xizmat qiladi. Bank oldidagi qarzingizni to’lamaguningizcha, mashinani sotish/hayriya/almashtirish mumkin emas. Agar qarz oluvchi kreditni to’lashni to’xtatsa yoki to’lovlarni muntazam ravishda kechiktira boshlasa, bank avtomobilni olish huquqiga ega.
• Maqsad. Bankdan avtokredit olish transport vositasini sotib olish uchun maxsus qarz mablag’larini berishni o’z ichiga oladi. Deyarli har doim bank to’g’ridan-to’g’ri sotuvchiga pul o’tkazadi. Agar qarz oluvchiga mablag’ berilgan bo’lsa, ular faqat mashina sotib olishga sarflanishi kerak. Agar xarajatlar ko’zda tutilmagan bo’lsa, qarz beruvchi shartnomada ko’rsatilgan muddatdan oldin foizlar bilan birga butun kreditni yopishni talab qilishga haqli.
•    Maxsus so’rov. Ko’pincha jismoniy shaxslarga avtokreditlar ma’lum bir dastur uchun beriladi: faqat ma’lum bir mamlakatda ishlab chiqarilgan, ma’lum bir marka yoki modeldagi yangi avtomobil uchun. Agar qarz oluvchi dastur shartlariga mos kelmaydigan avtomobilni tanlasa, kredit tasdiqlanmasligi yoki boshqa shartlar taklif qilinishi mumkin.
• Sug’urta. Deyarli 100% hollarda, transport vositasi uchun kredit olishda sug’urta qilish kerak – to’liq kompleks sug’urta. Bu bankka baxtsiz hodisa yoki o’g’irlik holatlarida xarajatlarni minimallashtirish imkonini beradi.Ba’zan banklar sug’urta narxini umumiy kredit miqdoriga kiritishni taklif qilishadi. Bunday holda, kredit bo’yicha ortiqcha to’lov yuqoriroq bo’ladi, chunki foizlar siyosat narxiga ham undiriladi.

O’zbekistonda qayerdan avtokredit olish mumkin?

Mashina sotib olish uchun bank yoki avtosalonga murojaat qilishingiz mumkin. Bankdan qarz olish:

• Bank bilan hamkorlik qilib, istalgan avtosalonga borishingiz mumkin.
• Bitimni yakunlashdan oldin, bankning litsenziyasi borligiga ishonch hosil qiling.
• Barcha shartlarni o’qing, qanday jarimalar yoki kechikish to’lovlari nazarda tutilganligini, jismoniy shaxslar uchun avtokreditni muddatidan oldin to’lash mumkinmi, «kredit ta’tillari» bormi, bank komissiyasining miqdori qancha ekanligini bilib oling.
• Barcha hujjatlarni tayyorlang. Odatda, butun ro’yxat bankning saytida joylashtirilgan. Standart to’plam: pasport, haydovchilik guvohnomasi, qarz oluvchining ariza shakli, daromadni tasdiqlovchi hujjat, kafilning mavjudligi. Agar qo’shimcha daromadingiz bo’lsa – yarim kunlik ish, mulkni ijaraga berish, buni ham ko’rsatish lozim.
• Bank bilan iloji boricha halol bo’ling. Agar sizda o’tgan kreditlar yoki boshqa «xatoliklar» bo’yicha kechikishlar bo’lsa, bu haqda bizga xabar bering. Kredit tarixingizni tekshirganda, bank buni bilib oladi va u darhol kreditni rad etadi.
• Tasdiqlangandan so’ng, agar bank ushbu turdagi avtokreditga ruxsat bersa, avtosalonda yoki o’zingizdan avtomobil tanlang. Naqd pulsiz to’lov usuli va sotuvchi tafsilotlari ko’rsatilganligiga ishonch hosil qiling.
• Shundan so’ng bank bilan shartnoma tuziladi, sug’urta beriladi.
• Bank pulni sotuvchiga o’tkazadi va avtomobilni topshirish va qabul qilish dalolatnomasi tuziladi.

Avtosalonda kredit olish uchun ariza berish:

• Avtosalon qaysi banklar bilan hamkorlik qilayotgani va jismoniy shaxslarga avtokredit olish uchun maslahatchi bilan maslahatlashib olishingiz kerak.
• Hujjatlarni olib keling. Ko’pincha talab qilinadigan hujjatlar bank bilan bir xil.
• Ilova ma’qullangandan so’ng, dastlabki shartlar o’zgarganligini tekshiring.
• Agar hamma narsa yaxshi bo’lsa, siz dastlabki to’lovni amalga oshirishingiz va sug’urta qilishingiz mumkin.
• Kredit shartnomasi va avtomobilni qabul qilish sertifikatini imzolang.

Avtokredit – bu vositachilarsiz katta miqdordagi mablag’ni olishning qulay usuli. Bitimning asosiy afzalliklaridan biri bu foiz stavkasini pasaytirishdir. Mashina qarz beruvchiga garovga qo’yilgan bo’lsa-da, qarz oluvchi transport vositasidan shaxsiy ehtiyojlari uchun foydalanishni davom ettirishi mumkinligini tushunish muhimdir. Avtomobil qanchalik qimmat va yangi bo’lsa, past foiz stavkasida katta summani olish imkoniyati shunchalik yuqori bo’ladi.

Avtomobil garovi bilan qanday qilib kredit olish mumkin?

Kafolatlangan kredit olish imkoniyati (Toshkent) quyidagi majburiyatlarni nazarda tutadi:

• qarz mablag’lari miqdori avtomobilning taxminiy qiymatining 50% dan oshmaydi;
• banklarda o’rtacha foiz stavkasi yiliga 24-30%, MKO-larda esa 40% ni tashkil qiladi;
• kredit shartnomasi 5 yilgacha muddatga tuziladi;
• qarz oluvchining hayoti va sog’lig’ini, shuningdek garovni majburiy sug’urta qilish;

Avtomobil garovi bilan kredit olish uchun ariza berishda qarz oluvchiga qo’yiladigan asosiy talablar:

• O‘zbekiston fuqarosining pasporti.
• Avtomobil uchun hujjatlar.

Agar qarz oluvchi kredit mablag’larini to’lashda muammolarga duch kelgan bo’lsa: kechiktirilgan to’lovlar, jarimalar, yomon kredit tarixi bo’lsa, bank avtomobil garovi bilan kredit berishdan bosh tortishi mumkin. Qarzga olingan mablag’larni berish 21 yoshdan 65 yoshgacha bo’lgan fuqarolar uchun mo’ljallangan. Yosh/katta qarz oluvchilarga yuqori foiz stavkalari qo’yiladi yoki umuman rad etiladi.

Avtomobil garovi bilan qayerdan kredit olish va unga qanday murojaat qilish kerak?

Siz bankdan yoki jismoniy shaxslardan avtomobil garovi bilan kredit olishingiz mumkin. Bankda ro’yxatdan o’tish xavfsizroq va arzonroq usuldir.

Ro’yxatdan o’tish qanday ishlaydi:

1. Avtomobil garovi bilan kredit berishga tayyor bankni tanlang.
2. Shartlarni o’qing va onlayn kredit arizasini to’ldiring.
3. Moliyaviy muassasaning xodimi kelajakdagi qarz oluvchi bilan bog’lanadi va hamkorlik shartlari haqida gapiradi: foiz stavkasi, sug’urta, kredit miqdori va boshqa xususiyatlar.
4. Agar qaror ijobiy bo’lsa, qarz beruvchi va qarz oluvchi o’rtasida shartnoma tuziladi.

Kredit to’lanayotganda, qarz oluvchining transport vositasiga taqiq qo’yiladi: mashinani sotish, sovg’a qilish yoki almashtirish mumkin emas.

Avtomobil kafolatlangan kredit: ijobiy va salbiy tomonlari

Dastur, har qanday mahsulot/xizmat kabi, o’zining kuchli va zaif tomonlariga ega.

Asosiy afzalliklari:

• Tez qaror – hujjatlarning to’liq paketini taqdim etsangiz, javob 1-2 kun ichida keladi.
• Egalik huquqi qarz oluvchiga beriladi, bank avtomobilga egalik qilmaydi.
• Kredit tarixi nol bo’lgan qarz oluvchilar uchun javob beradi – garov ishonchli kafolat bo’lib xizmat qiladi.
• Minimal hujjatlar to’plami. Avtomobil garovi bilan kredit olish uchun siz faqat daromadni tasdiqlovchi hujjatni oldindan taqdim etishingiz kerak.
• Maqsadli bo’lmagan kreditlash. Pul sizning shaxsiy xohishingizga ko’ra ishlatilishi mumkin.

Kafolatlangan avtokreditning kamchiliklari (Toshkent):

• Qarz oluvchi kredit muddati davomida avtomobilni to’liq tasarruf eta olmaydi – sovg’a qilish/almashtirish/sotish.
• Agar shartnomaga ko’ra, bank shartnoma muddati tugagunga qadar avtomashinani qaytarib olsa, mashinadan foydalanish mumkin emas.
• O’z vaqtida to’lanmagan/kechiktirilgan/qarz bo’lgan taqdirda, kreditor garovni olib, kimoshdi savdosiga qo’yishga haqli.
• Avtomobildan tijorat maqsadlarida foydalanish mumkin emas – yuk tashish, taksi xizmatlari.

Agar avtomobil bilan garovga olingan kreditning amal qilish muddatida avtomobil o’g’irlangan yoki baxtsiz hodisa yuz bergan bo’lsa, bank bitim shartlarini qayta ko’rib chiqishi va foiz stavkasini oshirishi mumkin.

Hamkorlik shartnomasini imzolashdan oldin barcha xavflarni ko’rib chiqing. Qaror o’ylangan va muvozanatli bo’lishi kerak hamda oylik to’lov sizning umumiy oylik daromadingizning 30-35 % danoshmasligi kerak.

3. Mikroqarzlar va bank kreditlarini taqqoslash – stavkalar, limitlar, muddatlar, talablar

3.1 Mikroqarzning afzalliklari

Tezlik – asosiy argument. Mikroqarzlar bo‘yicha yechim haftalar o‘rniga bir necha kun ichida, onlayn kanalda esa ba’zan ish soatlarida paydo bo‘ladi. Kirish chegarasi pastroq: hujjatlar paketi ixchamroq, aylanmalar va tarix davomiyligi talablari yumshoqroq. Boshlovchi tadbirkorlar uchun bu uzoq tanaffuslarsiz savdoni yo‘lga qo‘yish imkoniyatidir: birinchi partiyani xarid qilish, ijara, marketing – aynan shu moddalar ko‘pincha dasturga qarab 30-300 million so‘mgacha bo‘lgan mikrochiziqlar bilan yopiladi.

3.2 Mikroqarzning kamchiliklari

Resurs narxi yuqoriroq. Mikromoliyalash bo‘yicha foiz stavkalari odatda klassik bank kreditlaridan 2-8 f.p.ga yuqori, limitlar kamtarroq, muddati esa qisqaroq. To‘lov gorizonti ixcham bo‘lganligi sababli pul oqimiga bo‘lgan yuklama ortadi, shuning uchun kassa uzilishlarini ayniqsa puxta rejalashtirish talab etiladi. Agar loyiha ko‘p mablag‘ talab qilsa va o‘zini qoplash muddati 36-60 oyni tashkil etsa, kichik va o‘rta biznes uchun kredit liniyasi yoki imtiyozli tarmoq dasturini ko‘rib chiqish yaxshiroqdir.

4. Muqobil moliyalashtirish variantlari – kichik va o‘rta biznes kreditlari, imtiyozli dasturlar, aylanma mablag‘lar

4.1 Kichik va o‘rta biznes uchun kreditlar

Loyiha 24-48 oy va undan yuqori muddatni talab qilsa, bank kreditlari ishonchli muqobil bo‘lib qoladi. Masalan, so‘mda 24-30% atrofidagi stavkalar, alohida dasturlarda qat’iy garovsiz 300 000 000 so‘mgacha bo‘lgan limitlar, shuningdek, savdo uchun milliy valyutadagi bozor nominallari yoki AQSH dollarida 14% gacha bo‘lgan 12 oygacha bo‘lgan qisqa muddatli qarorlar. Bunday mahsulotlar aylanma mablag‘ va moslashuvchan jadvalni sozlashga qaratilgan.

4.2 Maxsus biznes dasturlari

Ayrim toifadagi tadbirkorlar uchun maxsus liniyalar mavjud: kichik biznesga yordam, qishloq xo‘jaligi, quyosh energiyasi, hunarmandlar uchun dasturlar. Cheklovlar 300 000 000 so‘mgacha, muddat – 7 yilgacha, stavka – hamkorlikdagi jamg‘armalar va kafolatlar ishtirokida yillik 18% dan boshlanadi. Bunday yechimlar uzoq muddatli xarajatlarni qoplaydigan kapital talab qiluvchi xaridlar uchun mos keladi: sovutish quvvatlari, GESlar, texnologik uskunalar.

️ 5. Davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash va tartibga solish – mikromoliya tashkilotlari, iste’molchilar himoyasi, imtiyozlar

5.1 Qonunchilik bazasi

Mikromoliya tashkilotlari faoliyati milliy qonunchilik bilan tartibga solinadi: litsenziyalash, shartlarni oshkor etish va xatarlarni boshqarish talablari bozorning shaffofligi va qarz oluvchilarning huquqlarini himoya qilishga qaratilgan. Summalar va stavkalar bo‘yicha ichki limitlar komplayens tomonidan nazorat qilinadi, mijozni polislar va komissiyalar bo‘yicha xabardor qilish qoidalari esa shartnomada va individual shartlarda qayd etiladi. YaTT uchun kreditning to‘liq qiymati, muddatidan oldin to‘lash tartibi va ehtimoliy jarimalar haqidagi bo‘limlarni diqqat bilan o‘qish foydali.

5.2 Qo‘llab-quvvatlash dasturlari

Davlat tashabbuslari qarz mablag‘lari qiymatini pasaytiradi: foiz stavkasini subsidiyalash, qisman kafolatlar, ustuvor tarmoq yo‘nalishlari. Natijada tadbirkor uchun yakuniy stavka bozor stavkasidan 2-6 foiz bandga past, garov talablari esa yumshoqroq bo‘lishi mumkin. Amalda, bu oylik to‘lovlarni ortiqcha to‘lamasdan uskunalarni moliyalashtirish yoki xodimlarni kengaytirish imkoniyatidir.

6. Tadbirkorlar uchun tavsiyalar – mikroqarz tanlovi, narxi, to‘lov jadvali

6.1 Maqbul mahsulotni tanlash

Maqsaddan boshlang: 3-6 oylik boshlang‘ich kapital, xarid davri uchun aylanma mablag‘lar yoki 18-36 oylik o‘zini oqlash imkoniyatiga ega uskunalar. So‘ngra summa, muddat va real pul oqimini taqqoslang. Oylik sof foyda 6 000 000 so‘m bo‘lganda, to‘lovga ko‘pi bilan 35-45% – ya’ni 2,1-2,7 mln so‘m yo‘naltirish xavfsiz. Samarali qiymat bo‘yicha takliflarni taqqoslang: nominal stavkaga berish, sug‘urta, SMS-xizmat uchun komissiyani qo‘shing. Agar mahsulotlar o‘xshash bo‘lsa, bepul muddatidan oldin to‘lash huquqi va shaffof jadvalga ega variantni tanlang.

6.2 Moliyalashtirishga tayyorgarlik

Hatto soddalashtirilgan rejimda ham aniq moliyaviy hisobni yuriting: hisobvaraq ko‘chirmalari, kassa daftari, dalolatnomalar. Yangi ariza berishdan oldin joriy kichik kreditlarni to‘lang – bu skoring profilini yaxshilaydi va qarz yukini kamaytiradi. 2-3 ta muassasani o‘rganing va parallel ravishda ariza topshiring, lekin bir vaqtning o‘zida o‘nlab so‘rovlardan qoching: ortiqcha tekshiruvlar kredit reytingini pasaytirishi mumkin. 1 sahifali qisqa reja tayyorlang: pul nima uchun kerak, loyiha bo‘yicha marja qancha, kelgusi 6-12 oy uchun to‘lovlar taqvimi qanday ko‘rinishga ega.

9. O‘zbekistonda mikromoliyalash istiqbollari – raqamlashtirish, tezkorlik, maqsadli mahsulotlar

Bozor raqamli vitrinalar va avtomatik skoring orqali tezlashmoqda. Onlayn arizalar 24/7 ko‘rib chiqiladi va masofaviy identifikatsiya ofisga tashriflarni minimallashtiradi. Hunarmandlar, xizmat ko‘rsatish iqtisodiyoti, «yashil» loyihalar uchun maqsadli dasturlarning o‘sishi kutilmoqda. Davlatning qo‘llab-quvvatlashi bilan resurslar narxi asta-sekin pasaymoqda, yakka tartibdagi tadbirkorlar va mikrobiznes uchun moliyalashtirish imkoniyatlari esa ortib bormoqda. Tadbirkorlar vaqtdan yutadi va aylanmani rejalashtirishning qulay vositasiga ega bo‘ladi.

Xulosa – biznes o‘sishi uchun mikroqarzdan qanday foydalanish

O‘zbekistonda yakka tartibdagi tadbirkorlar va kichik biznes uchun mikrokreditlar – agar maqsad tushunarli bo‘lsa, summa pul oqimi bilan taqqoslanadigan bo‘lsa va jadval operatsion faoliyatni buzmasa, samarali vositadir. Samarali stavkani tahlil qiling, komissiyalar va muddatidan oldin to‘lash shartlarini qayta tekshiring, 2-3 oylik to‘lov uchun zaxira saqlang. Dolzarb parametrlar uchun to‘g‘ridan-to‘g‘ri banklar va mikromoliya tashkilotlariga murojaat qiling: ularning rasmiy veb-saytlarida yangi limitlar, stavkalar va qarz oluvchilarga qo‘yiladigan talablar e’lon qilinadi. Bugungi puxta o‘ylangan yechim ertaga o‘nlab soatlar va millionlab so‘mlarni tejaydi.