Bosh sahifa / Foydali / O’zbekistonda mikroqarzlar bo’yicha foiz stavkalari: nimalarga e’tibor berish kerak

O’zbekistonda mikroqarzlar bo’yicha foiz stavkalari: nimalarga e’tibor berish kerak

Yangilangan 02.12.2024

O‘qish vaqti 5 daqiqa

O’zbekistonda mikroqarzlar bo’yicha foiz stavkalari: nimalarga e’tibor berish kerak

Mundarija

Keyingi yillarda O‘zbekistonda mikroqarzlar bozori faol rivojlanmoqda. Ko’proq fuqarolar kichik miqdordagi tezkor kredit olish uchun murojaat qilmoqdalar. Mikroqarzlar – bu tez va minimal hujjatlar to’plami bilan beriladigan kichik miqdordagi qisqa muddatli kreditlar. Ular qisqa vaqt ichida zudlik bilan oz miqdorda pulga muhtoj bo’lganlar uchun mo`ljallang.

Biroq, mikroqarz olish uchun ariza topshirishda barcha shartlarni, ayniqsa, mikroqarzlar bo‘yicha foiz stavkalarini sinchiklab o‘rganish zarur. Bu kreditorlar orasida sezilarli darajada farq qilishi mumkin. Mikroqarzlar va boshqa shartlar bo’yicha foiz stavkalarini malakali taqqoslash sizga eng foydali taklifni tanlashga va ortiqcha to’lovlardan qochishga yordam beradi.

Ushbu maqolada biz oqilona moliyaviy qaror qabul qilish uchun mikroqarz tanlashda e’tibor berishingiz kerak bo’lgan asosiy jihatlarni ko’rib chiqamiz.

O‘zbekistonda mikroqarz bo‘yicha foiz stavkalari

2023-yilda O‘zbekistonda mikroqarzlar bo‘yicha o‘rtacha foiz stavkasi kuniga taxminan 1-2 % yoki oyiga 30-60 % tashkil etdi. 2024-yil boshida vaziyat sezilarli darajada o’zgarmadi, ammo mikromoliya bozorida raqobat kuchayishi tufayli stavkalarning biroz pasayish tendentsiyasi kuzatilmoqda.

Foiz stavkasi bir necha asosiy omillarga bog’liq:

Kredit miqdori va muddati

Odatda, qarz miqdori qanchalik katta bo’lsa va kredit muddati qancha ko’p bo’lsa, kunlik foiz stavkasi shunchalik past bo’ladi. Masalan, kafolatsiz kreditlar uchun MFO stavkalari quyidagicha:

Сумма займа (сум)	Срок (мес)	Дневная ставка (%)	Годовая ставка (%)
500,000 – 5,000,000	1 oy gacha	0,25 – 0,3	80 – 100
1,000,000 – 10,000,000	3 – 6	0,2 – 0,25	65 – 80
5,000,000 – 25,000,000	6 – 12	0.15 – 0.20	50 -65

Qarz oluvchining kredit tarixi

Ijobiy kredit tarixiga ega bo’lgan qarz oluvchilar mikroqarz bo’yicha yanada qulay foiz stavkalariga ishonishlari mumkin. Misol uchun, ba’zi mikromoliya tashkilotlari oldingi kreditni muvaffaqiyatli to’lagan mijozlar uchun stavkalarni pasaytirishni taklif qilishadi. Boshqalar esa sodiqlik dasturiga ega bo’lishi mumkin, bunda 2-3 marta qaytarilgan kreditdan so’ng mijoz yuqori maqomga ega bo’ladi va asosiy stavkadan pastroq bo’ladi

Mikroqarz uchun garov turi

Garov yoki kafilga ega bo’lish mikroqarzlar bo’yicha foiz stavkalarini sezilarli darajada kamaytirishi mumkin. Masalan:

Тип займа	Дневная ставка (%)	Годовая ставка (%)
Garovsiz	0,25 – 0,30	80 – 100
Kafil bilan	0,20 – 0,25	60 – 70
Mulk yoki avtomobil bilan himoyalangan	0.15 – 0,20	45 – 65

MFO-ning maxsus takliflari va aksiyalari

Ko’pgina mikromoliya tashkilotlari yangi mijozlarni jalb qilish uchun aktsiyalarni o’tkazadilar. Masalan, yangi mijozlar uchun 1 000 000 so‘mgacha bo‘lgan birinchi kreditni kuniga 0% stavkasi bilan 30 kungacha bo‘lgan muddatga taqdim etishlari mumkin.

Shuni ta’kidlash kerakki, past kunlik stavkalarning jozibadorligiga qaramay, yillik hisobda mikroqarzlar bo’yicha foizlar yiliga 100% gacha yetishi mumkin, ammo mikroqarz bo’yicha haqiqiy ortiqcha to’lov unchalik katta bo’lmaydi – taxminan 50-60%.

Mikroqarz tanlashda nimalarga e’tibor berish kerak

Mikroqarz tanlashda nafaqat foiz stavkasini, balki bir qator boshqa omillarni ham hisobga olish kerak:

Kreditning umumiy qiymati (PSK)
Qo’shimcha komissiyalar va to’lovlar
muddatidan oldin to’lash shartlari
Mikromoliya tashkilotining obro’si va ishonchliligi
Kredit olish va uni qaytarish qulayligi

Kreditning umumiy qiymati (PSK)

PSK barcha to’lovlarni hisobga olgan holda kreditning haqiqiy qiymatini aks ettiruvchi asosiy ko’rsatkichdir. U yillik foiz sifatida ifodalanadi va turli mikromoliya tashkilotlarining takliflarini solishtirish imkonini beradi.

PSK- ni mustaqil ravishda hisoblash uchun siz quyidagi formuladan foydalanishingiz mumkin:

PSK = (Barcha kredit to’lovlari summasi – Kredit summasi) / (Kredit summasi * Kredit muddati yillar) * 100%

Masalan, agar siz 10 000 000 so‘mlik kreditni 1 yil muddatga yillik 100 foiz bilan olsangiz, u holda 1 yil uchun barcha kredit to‘lovlarining umumiy summasi 16 000 000 so‘mni tashkil qiladi va shuning uchun:

PSC = (16 000 000 – 10 000 000) / (10 000 000 (365/365)) 100% = 60%

Qo’shimcha komissiyalar va to’lovlar

Kredit berish uchun komissiya: O‘zbekistonda mikroqarz berish uchun komissiya undirish taqiqlangan, ammo mikromoliya tashkilotlari sug‘urta shaklida qo‘shimcha to‘lovlar undirishlari mumkin, odatda summaning 1-4 %.
Kechiktirilgan to’lovlar uchun jarimalar va jarimalar: Odatda kechiktirilgan har bir kun uchun muddati o’tgan qarz miqdorining 0,1-0,5%.

Erta to’lash shartlari

O‘zbekistondagi MFO-lar muddatidan oldin to‘lash uchun jarima undirmaydilar, ammo bu tartibni aniqlashtirish muhim:

MFO muddatidan oldin qaytarish niyati haqida xabar bering (odatda 1-3 kun oldin).
Muayyan sanada to’lanishi kerak bo’lgan summaning aniq hisob-kitobini oling.
Belgilangan muddatda to‘lovni amalga oshirish.

MFO-larning obro’si va ishonchliligi

MFO litsenziyasini tekshirish uchun Oʻzbekiston Markaziy banki reestriga (www.cbu.uz) murojaat qilishingiz mumkin. Litsenziyalangan mikromoliya tashkilotlari “00123” shaklidagi litsenziya raqamiga ega.

Mijozlarning sharhlarini ixtisoslashgan forumlarda va ijtimoiy tarmoqlarda topish mumkin. Xizmat ko’rsatish sifati va nizolarni hal qilish haqidagi sharhlarga e’tibor bering.

Kredit olish va to’lash qulayligi

Pul olish usullari:

Bank kartasiga (bir zumda)

To’lov imkoniyatlari:

Flex Soft mobil ilovasi orqali
Bank o’tkazmasi orqali
Pay Net terminallari orqali
MFO ofisida naqd pul

Qarz oluvchilar uchun maslahat

Mikroqarz olishni ko’rib chiqayotganda, bir nechta asosiy ko’rsatmalarga amal qilish muhimdir:

Kreditni o’z vaqtida to’lash uchun moliyaviy imkoniyatlaringizni baholang
Shartnomani imzolashdan oldin uni diqqat bilan o’rganib chiqing
Qarz tuzog’iga tushib qolmaslik uchun bir vaqtning o’zida bir nechta kredit olmang
Mikromoliya tashkilotlariga faqat zarurat tug’ilganda murojaat qiling

Moliyaviy imkoniyatlarni baholash

Mikroqarz olishdan oldin byudjetingizni diqqat bilan tahlil qiling. Moliyaviy ahvolingizni yomonlashtirmasdan kreditni o’z vaqtida to’lashingizga ishonch hosil qiling. Oylik daromadingizning 50% dan oshmasligi kerak bo’lgan qarz nisbatingizni hisoblang.

Shartnomani o’rganish

Kredit shartnomasining barcha bandlarini diqqat bilan o’qing. Quyidagi jihatlarga alohida e’tibor bering:

Mikroqarzlar bo’yicha foiz stavkalari
Kreditning to’liq qiymati
Kechiktirilgan to’lovlar uchun jarimalar

Agar biror narsa tushunarsiz bo’lsa, MFO xodimlariga savol berishdan tortinmang.

Bir nechta kreditlardan saqlaning

Bir vaqtning o’zida bir nechta mikroqarzlarni olish «qarz qarmog`i» ga olib kelishi mumkin. Bu eski qarzlarni to’lash uchun yangi kreditlar oladigan vaziyat, buning natijasida qarzlar doimiy ravishda oshib boradi. Agar joriy kreditni to’lash uchun etarli mablag’ingiz bo’lmasa, qarzni qayta tuzish imkoniyatini muhokama qilish uchun mikromoliya tashkilotiga murojaat qiling.

Agar siz hali ham mikroqarz olishga qaror qilsangiz, O‘zbekiston Markaziy banki litsenziyasiga ega va bozorda yaxshi obro‘ga ega ishonchli MFO-ni tanlang.

Сергей Панов

Эксперт в страховании, банковской деятельности и актуарных расчётах с 20+ годами опыта в ведущих СК России и зарубежных банках. Имеет физ.-мат. и экономическое образование (МИФИ) и аспирантуру РАНХиГС; прошёл путь от актуария до руководителя финансовых и продуктовых направлений в крупных страховых компаниях России и в банках Республики Узбекистан.

Участвовал во внедрении отчетности по международным стандартам и разработке страховых продуктов в страховых компаниях, имеет авторитетное мнение, основанное на глубокой теоретической и практической базе.
В настоящее время развивает собственный бизнес в финансовой сфере и в сфере AI.

Sizni qiziqtirishi mumkin

Mikroqarzlar bo‘yicha %larni eng yuqori chegarasi.

30.07.2024

2 daqiqa

Mikroqarzlar bo‘yicha %larni eng yuqori chegarasi.

2021 yilda mikroqarz olishni istagida bo‘lganlarning soni 70%ga ortdi. Mikrokreditlarning shartlari foydali bo‘lmaganligi uchun 20% atrofidagi mikroqarzlar muddatida so‘ndirilmayapti. Markaziy bank MKT faoliyatlariga faol aralashib, ularning ishini yanada shaffoflashtirmoqda. Xususan, mikrokreditlar bo‘yicha foizlar va penyalarni va yana boshqa qator cheklovlar joriy qilingan.

Qonunchilikka ko‘ra, kredit bo‘yicha ortiqcha to‘lov miqdori mikroqarzning 2 yuaravaridan ortiq bo‘lmasligi shart. Ushbuning qatoriga neustoyka (jarima va penyach) va ko‘rsatilgan maxsus xizmatlar uchun haq kiradi. Bunda Markaziy bank fozlarning miqdori bo‘yicha cheklovlar qo‘ymagan. Ammo ba’zi mikrokredit tashkilotlari ilk qarzni, to‘g‘ri, oz miqdorda bo‘lsa ham, mutlaqo bepul asosda olish imkoniyatini bermoqdalar. Quyidalarga e’tiboringizni qarating:

Agar kompaniya nol’ % stavkasida kredit bergan bo‘lsa, haqiqatda ba’zi cheklovlar bo‘lishi mumkin. Tashkilot bunday foizda ideal kredit tarixiga ega bo‘lgan yoki, masalan, ish joyidan ma’lumot taqdim etilganda beradi. Qolgan barcha uchun amaldagi stavkalar qo‘llaniladi.
Kredit uzaytirilganda nol’ foizli stavka amal qilmay qoladi. Qarzni shartnomada ko‘rsatilgan kunda so‘ndirish kerak, undan oldinroq, lekin undan kechiktirmay, ham mumkin. Ushbu shart MKT kredit shartnomasida ko‘rsatib o‘tilishi shart. Bepul mikroqarz – bu yangi mijozlar uchun mukofotdir.

Hujjatlarni imzolashdan va mikroqarzni olishdan avval, foiz stavkasiga e’tibor qarating – u reklama materiallarida yoki mikrokredit tashkilot saytida ko‘rsatilgandan yuqori yoki, aksincha, past bo‘lishi mumkin. Agar keyinchalik MKT reklama bannerida ko‘rsatilganidan yuqori foiz stavkada sizga qarz beriganligini bilib qolsangiz, o‘zingizdan tashqari, allakimni ayblashdan ma’no qolmaydi.

Qarz shartnomada siz ko‘rgan summa, sizning hisobingizga to‘liq hajmda kelishi shart. Qarzni to‘liq so‘ndirish uchun qancha summa to‘lashingiz kerakligiga diqqatingizni albatta qarating. U ikki-uch omillardan iborat bo‘ladi.

mikrokredit “tanasi” – sizning kartangizga kelgan summa;
qarz mablag‘laridan haqiqatda foydalangan kunlar uchun foizlar summasi;
kredit rasmiylashtirilishi uchun vositachilik haqqi. Bunday vositachilikni oluvchi kreditlarni soni juda kam. Lekin ular bor. Yig‘im to‘lanishi zarurligi to‘g‘risidagi shart shartnomada ko‘rsatilishi shart. Agar u yo‘q bo‘lsa – qarz oluvchi uni to‘lashi shart emas.

Qarz to‘liq yoki qisman muddatidan oldin to‘langanda, so‘ndirilishi lozim bo‘lgan summa kamaytirish tomonga hisob-kitob qilinishi shart. Jumladan, qarz shartnomasiga ko‘ra to‘lanadigan foizlarning miqdori o‘zgarishi shart.

Batafsil

O’zbekistonda qayerdan onlayn mikrokredit olish mumkin.

30.07.2024

3 daqiqa

O’zbekistonda qayerdan onlayn mikrokredit olish mumkin.

Kartaga onlayn mikrokredit – zamonaviy qarz oluvchilar orasida mashhur mahsulot. Borgan sari ko’proq iste’molchilar, qarindoshlari va do’stlarini moliyaviy muammolarga jalb qilmasdan, ish haqi kunidan oldin oz miqdorda qarz olishni afzal ko’rishmoqda. Mikrokredit 5-10 daqiqada istalgan MKO (mikrokredit tashkiloti) da berilishi mumkin. Naqd pul berish 24/7, bayram va dam olish kunlarisiz amalga oshiriladi.

Nima uchun iste’molchilar O’zbekistonda onlayn mikrokreditlarni tanlaydi?

Texnologiyaning rivojlanishi nafaqat gadjetlarga, balki kredit sektoriga ham ta’sir ko’rsatdi. Iste’molchi bu yerda va hoziroq to’g’ri mahsulotni olishni xohlaydi, xuddi shu talab mikrokreditlarga ham tegishli.

Ishni yezkor bitirish. Tig’iz ish jadvalida hujjatlarni yig’ish, bankka borish, navbatda o’tirish va qarorni kutib, bir necha kun noaniqlikda yashashga vaqt topish qiyin. Toshkentda qulay gadjet yordamida 5 daqiqada onlayn mikrokredit olishingiz mumkin. Tasdiqlangandan so’ng, pul darhol kartaga o’tkaziladi, siz xaridlarni amalga oshirishingiz mumkin.
Har bir kun uchun foiz. Eng qulay mikrokredit funksiyasi. Bank sizga 30 kundan kamroq muddatga kredit berishi dargumon. Agar 3-4 kunga pul kerak bo’lsa-chi? Mikrokredit – bu xizmat haqi, sug’urta yoki bank kartasini chiqarish uchun to’lovlarni ortiqcha to’lamasdan bir necha kunga kichik miqdorni olishning qulay usuli.
Minimal miqdorda hujjatlar. Kredit berish uchun bank to’lov qobiliyatini rasmiy tasdiqlashni talab qiladi – daromad sertifikati yoki hisobvaraqdan ko’chirma. Ba’zi banklar garov yoki kafil so’rashi mumkin. Fuqaro pasporti va JShShIR (PINFL) asosida mikrokreditni tezda onlayn tarzda olishingiz mumkin.
Maxfiylik. Ko’pgina qarz oluvchilar do’stlari va tanishlaridan qarz olish faktini yashirishadi. Onlayn ro’yxatdan o’tish bu nozik muammoni hal qiladi.

Himoyalanmagan toifalarni qo’llab-quvvatlash. Daromadni tasdiqlovchi rasmiy hujjatga ega bo’lgan mijozlar bank kreditiga ishonishlari mumkin. Ammo barqaror daromadga ega bo’lgan, lekin uni rasmiy ravishda qayd etib bo’lmaydigan yoki etarli bo’lmagan qarz oluvchilar haqida nima deyish mumkin? O‘zbekistonda onlayn mikrokreditdan talabalar, nafaqaxo‘rlar, yosh oilalar, kredit tarixi buzilgan va qarzi to‘lanmagan kishilar foydalanishi mumkin.

MCOda qarzini o’z vaqtida to’lagan doimiy mijozlar pasaytirilgan foiz stavkasi va boshqa bonuslarga ishonishlari mumkin.

Agar Toshkentda onlayn-mikroqarz to’lash uchun hech narsa bo’lmasa nima qilish kerak?

Turli vaziyat yuz berishi mumkin, hatto eng vijdonli qarz oluvchi ham fors-major holatlariga duch kelishi: u kasalxonaga tushishi, pul o’g’irlangan, ish haqi o’z vaqtida to’lanmagan. Kreditni to’lash muddati yaqinlashmoqda, ammo mablag’ yo’q. Nima qilishim kerak?

Hech qanday holatda MKO-ni aldamang. Ba’zi qarz oluvchilar muloqotni to’xtatib, aldash va boshqa hiyla-nayranglarga murojaat qilishadi. Bunday qilmaslik kerak. Darhol mikrokredit kompaniyasiga murojaat qiling va vaziyatni tushuntiring. Ularning ko’pchiligi onlayn kartaga mikrokredit beradi va uzaytirish xizmatini taklif qiladi. Qarz oluvchi foydalanilgan foizlarni to’laydi va kreditni to’lash imkoniyati yana 15-30 kunga uzaytiriladi. Bu usul sizning obro’ingizni saqlab qolish va qarz beruvchi bilan munosabatlarni buzmaslik imkonini beradi. Ba’zi MKO to’lovlarni kechiktirishni yoki qayta moliyalashni taklif qiladi!

O‘zbekistonda mikrokreditni onlayn to‘lamaslik variant emas. To’lanmagan qarz foizlar, jarimalar, penyalar hisoblanadi va natijada katta miqdorda to’lanishi kerak bo’ladi. Bundan tashqari, siz kredit tarixingizni va MKO bilan munosabatlaringizni buzasiz.

Noxush vaziyatga tushib qolmaslik uchun kuchingizni oldindan hisoblab chiqing. To’lov sizning umumiy oylik daromadingizning 30% dan oshmasligi muhimdir.

Batafsil

O‘zbekistonda past foizli nafaqaxo‘rlar uchun kreditlar mavjudmi?

15.08.2025

7 daqiqa

O‘zbekistonda past foizli nafaqaxo‘rlar uchun kreditlar mavjudmi?

2025-yilda O‘zbekistonda 80 yoshgacha bo‘lgan pensionerlarning 35 foizdan ortig‘i kredit olish imkoniyatini ko‘rib chiqmoqda. Banklar maxsus dasturlarni taklif etadi, biroq ular haqida oldindan bilish kerak bo‘lgan muhim jihatlarni o‘z ichiga oladi.

Pensionerlarni kreditlashning umumiy shartlari

O‘zbekiston kredit bozori pensionerlarga mikrozayomlar berishni qonun darajasida taqiqlamaydi. Biroq, har 10 bankdan 9 tasi ushbu toifadagi qarz oluvchilarga qo‘shimcha talablar qo‘yadi. Asosiy sabab – 60 yoshdan keyin mablag‘larni qaytarib olmaslik xavfining ortishi.

Qonunchilik bazasi

O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksida qarz oluvchilar uchun yosh cheklovlari mavjud emas
«Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida»gi qonun barcha layoqatli fuqarolarga kredit berishga ruxsat beradi
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki banklarga pensionerlarning to‘lov qobiliyatini baholashda alohida yondashuvni tavsiya etadi

Banklarning asosiy talablari

Pensiya miqdori

O‘rtacha talab qilinadigan daromad oyiga 2,5 mln so‘mdan boshlanadi. Bunda kredit bo‘yicha oylik to‘lov nafaqaning 40 foizidan oshmasligi kerak. Masalan, 3 mln so‘mlik pensiyada maksimal to‘lov 1,2 mln so‘mni tashkil etadi.

Yosh cheklovi

Banklarning 78 foizi kreditni qaytarish paytida qarz oluvchining eng yuqori yoshini belgilaydi:

60 yosh – banklarning 45%
65 yosh – banklarning 33%
70 yil – banklarning 22%

Mavjud kreditni hisoblash namunasi

Pensiyasi 3,5 mln so‘m bo‘lgan 62 yoshli pensioner 3 yilga kredit olmoqchi. Bank 28 foiz stavkani taklif qilmoqda. Maksimal summani hisoblash:

Maksimal to‘lov: 3,5 mln × 40% = 1,4 mln so‘m/oy
3 yil uchun jami ortiqcha to‘lov: kredit summasining ~45%
Mavjud kredit miqdori: taxminan 50 million so‘m

Kredit tarixi

Banklar qarz oluvchilarni Milliy kredit tarixi byurosi orqali tekshiradi. Muhim:

Oxirgi 2 yil ichida 30 kundan ortiq kechikish yo‘q
Oxirgi oyda ko‘pi bilan 3 ta kredit so‘rovi
Umumiy kredit yuki daromadning 50% idan oshmasligi kerak

Muhim statistika

O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining 2023-yildagi ma’lumotlariga ko‘ra:

Pensionerlarning 62% arizalari ma’qullandi
O‘rtacha kredit miqdori – 38 mln so‘m
Eng ommabop muddat – 24 oy
Pensiya kreditlari bo‘yicha kechikish – 3,2%

O‘zbekistonda pensionerlar uchun kredit mahsulotlari: turlari, shartlari va foydali takliflari

Pensionerlar uchun kredit va qarz turlari: qiyosiy sharh

O‘zbekiston moliya tashkilotlari pensionerlarga kredit mahsulotlarining uchta asosiy turini taklif etadi. Har bir variant o‘ziga xos to‘lov shartlari, qarz oluvchiga qo‘yiladigan talablar va foiz stavkalariga ega. Barcha mavjud kreditlash dasturlarini batafsil ko‘rib chiqamiz.

Pensionerlar uchun mikroqarzlar: o‘rtacha foizli tez pul topish

Asosiy parametrlar

Miqdori: 22-50 mln so‘m
Muddati: 12-36 oy
Stavka: yillik 26-30%
Ko‘rib chiqish: 1-3 ish kuni

Bank top 3

Hamkor Bank – 26%, 50 mln so‘mgacha
Oriyent Finans – 30%, 22 mln so‘mgacha
Mikrokreditbank – 28%, 30 mln so‘mgacha

Mikroqarzlar nisbatan kichik miqdordagi mablag‘ga zudlik bilan muhtoj bo‘lgan pensionerlar uchun maqbuldir. Misol uchun, toshkentlik 45 yoshli Aziza tishlarini davolatish uchun Hamkor bankidan 35 mln so‘m olgan. 2 yillik muddat va 26% stavkada uning oylik to‘lovi 1,8 mln so‘mni tashkil etadi.

Muhim: 67% mikroqarzlar pensionerlarga garovsiz beriladi. Ammo 30 million so‘mdan ortiq mablag‘ bo‘lsa, banklar ko‘pincha ishlaydigan qarindoshining kafilligini talab qiladi.

Pensionerlar uchun iste’mol kreditlari: uzoq muddatli yirik summalar

Bank	maks. summa	Stavka	Maxsus shartlar
Hamkorbank	200 mln so‘m	25 foizdan	Summaga nisbatan 1,5% sug‘urta
SQB	200 mln so‘m	25 foizdan	90 kunlik imtiyozli davr
Ipak yo‘li	150 mln so‘m	27% dan boshlab	Birinchi 3 ta to‘lovni bo‘lib to‘lash

O‘zbekistonda pensionerlar uchun kreditlar: bank talablari va amaliy tavsiyalar

Bank shartlari va qarz oluvchi pensionerlarga qo‘yiladigan talablar

O‘zbekistonda nafaqaga chiqqandan keyin kredit olish mumkin, ammo bu moliyaviy tashkilotlarning o‘ziga xos talablarini tushunishni talab qiladi. Banklar pensionerlarni sinchkovlik bilan tekshiradi, chunki ularning asosiy daromadi qat’iy belgilangan va pensiya to‘lovlari miqdori bilan cheklangan.

Rasmiylashtirish uchun zarur hujjatlar

Standart paketga shaxsni tasdiqlovchi hujjat (pasport yoki ID-karta) va oxirgi 3 oy uchun pensiya hisob-kitoblari miqdori to‘g‘risidagi ma’lumotnoma kiradi. Davolanish yoki ta’mirlash uchun maqsadli kreditlar uchun tibbiyot muassasasi yoki qurilish kompaniyasi bilan shartnoma ilova qilinishi kerak bo‘ladi. 65 foiz hollarda banklar qo‘shimcha hujjatlar – olti oylik bank hisobvarag‘idan ko‘chirma yoki agar pensioner ishlashda davom etsa, qo‘shimcha daromadlar to‘g‘risida ma’lumotnoma so‘raydi.

Kredit turi	Asosiy hujjatlar	Batafsil	Tekshirish muddati
Mikroqarz	Pasport, pensiya guvohnomasi	Pensiya hisob-kitobi	1-2 kun
Iste’mol krediti	Pasport, daromad ma’lumotnomasi	Mehnat daftarchasi, garov shartnomasi	3-5 kun
Overdraft	Pasport, pensiya kartasi	6 oylik hisob-kitob	1-3 kun

O‘zbekistonda pensionerlar uchun kreditlar: bank talablari va amaliy tavsiyalar

Bank shartlari va qarz oluvchi pensionerlarga qo‘yiladigan talablar

Rasmiylashtirish uchun zarur hujjatlar

Kredit turi	Asosiy hujjatlar	Batafsil	Tekshirish muddati
Mikroqarz	Pasport, pensiya guvohnomasi	Pensiya hisob-kitobi	1-2 kun
Iste’mol krediti	Pasport, daromad ma’lumotnomasi	Mehnat daftarchasi, garov shartnomasi	3-5 kun
Overdraft	Pasport, pensiya kartasi	6 oylik hisob-kitob	1-3 kun

Ta’minot talablari va qo‘shimcha cheklovlar

Kredit miqdori 50 mln so‘mgacha bo‘lganda aksariyat banklar (taxminan 72%) garov yoki kafillikni talab qilmaydi. Biroq, kattaroq qarzlar uchun moliya tashkilotlari ta’minotni talab qiladilar – odatda bu ko‘chmas mulk yoki transport vositasi. Masalan, «Hamkorbank»da 100 mln so‘mlik kreditni rasmiylashtirishda bozor qiymati 150 mln so‘mdan kam bo‘lmagan kvartira garovi talab etiladi.

Yashirin cheklovlar qarz oluvchining yoshi va kredit muddati bilan bog‘liq. Banklarning atigi 23 foizi 65 yoshdan oshgan pensionerlarga kredit berishga tayyor, bunda maksimal muddat standart 5 yil o‘rniga 2-3 yilgacha qisqartiriladi. «Kapitalbank»da qoida amal qiladi – qarz oluvchining qarzni to‘liq qaytarish paytidagi yoshi 70 yoshdan oshmasligi kerak.

Kredit tanlash va olish bo‘yicha amaliy maslahatlar

Optimal kredit taklifini tanlash mezonlari

Turli banklarning shartlarini taqqoslashda nafaqat foiz stavkasiga, balki kreditning to‘liq qiymatiga ham e’tibor qaratish lozim. O‘rtacha sug‘urta to‘lovlari qarz summasiga 1,5-2 foiz qo‘shiladi va arizani ko‘rib chiqish uchun komissiya 100 000 so‘mdan 500 000 so‘mgacha bo‘lishi mumkin. Masalan, bir bankda barcha qo‘shimcha to‘lovlarni hisobga olgan holda 25 foizli kredit boshqa muassasadagi 23 foizli taklifdan ko‘ra foydaliroq bo‘lishi mumkin.

Muddatidan oldin to‘lash shartlari alohida e’tiborga loyiq. 2024-yilda O‘zbekistondagi banklarning 85 foizi kreditni muddatidan oldin yopganlik uchun jarimalarni bekor qildi, biroq ayrim tashkilotlarda dastlabki 6-12 oy ichida muddatidan oldin to‘lashga moratoriy saqlanib qolmoqda.

Talabnomani tasdiqlash ehtimolini oshirish usullari

Qo‘shimcha daromad manbalarini tasdiqlash kredit olish imkoniyatini taxminan 40 foizga oshiradi. Bu ko‘chmas mulkni ijaraga berishdan olingan daromadlar, omonatlardan olingan dividendlar yoki rasmiy qo‘shimcha ish bo‘lishi mumkin. Banklar pensionerning 10 mln so‘mdan ortiq qoldig‘i bo‘lgan jamg‘arma hisobvarag‘i mavjud bo‘lganda yoki garov bo‘lmasa ham, likvid ko‘chmas mulkka ega bo‘lganda ijobiy munosabat bildiradi.

Kafil – ishlaydigan qarindosh yoki do‘stni jalb qilish kreditning maksimal miqdorini 1,5-2 baravar oshirish imkonini beradi. «Agrobank»da oylik daromadi 5 mln so‘mdan yuqori bo‘lgan kafil mavjud bo‘lsa, pensionerlar odatdagi 150 mln so‘m o‘rniga 300 mln so‘mgacha kredit olishlari mumkin.

Muqobil kredit variantlari

Pensiya overdrafti pensiya miqdorining 50 foizigacha bo‘lgan cheklov bilan eng qulay vosita bo‘lib qolmoqda. O‘rtacha 16-18% stavka jozibador ko‘rinadi, ammo qisqa muddat (ko‘pi bilan 1 yil) va har oyda barcha limitni to‘lash zarurati bu mahsulotni faqat qisqa muddatli moliyaviy ehtiyojlar uchun qulay qiladi.

Ba’zi mikromoliya tashkilotlari qayta tiklanadigan limitli kredit liniyalarini taklif qilishadi. Masalan, «Moliya-kredit» pensionerlarga yillik 22 foiz stavkada 15 mln so‘mlik limitli kartani taqdim etadi, u yerda ishlatilgan summa to‘langandan so‘ng mablag‘lar yana mavjud bo‘ladi.

Optimal kredit mahsulotini tanlash uchun joriy moliyaviy vaziyatni sinchkovlik bilan tahlil qilish kerak. Barqaror qo‘shimcha daromadga ega bo‘lgan pensionerlar uchun katta miqdordagi iste’mol kreditlarini ko‘rib chiqish mantiqan to‘g‘ri bo‘ladi, bir martalik kichik kreditlar uchun esa mikroqarzlar yoki overdraftlar yaxshiroq mos keladi. Asosiysi, qarz botqog‘iga tushib qolmaslik uchun to‘lov qobiliyatini real baholashdir.

Batafsil

O‘zbekistonda mikroqarzdan foydalangan holda tadbirkorlik faoliyatini boshlash imkoniyatlari

02.12.2024

8 daqiqa

O‘zbekistonda mikroqarzdan foydalangan holda tadbirkorlik faoliyatini boshlash imkoniyatlari

Biznes krediti olish o’z biznesingizni boshlash va tadbirkor bo’lish imkoniyatidir. O‘zbekistonda mikroqarzlar kichik biznesni moliyaviy qo‘llab-quvvatlashning muhim vositasiga aylandi. Keling, mamlakatda mikrokreditlash asosiy jihatlarini batafsil ko’rib chiqaylik.

Mikroqarzlar turlari

O‘zbekistonda mikroqarzning bir necha turlari mavjud bo‘lib, ularning har biri muayyan toifadagi qarz oluvchilarni qo‘llab-quvvatlashga qaratilgan:

Вид микрозайма	Описание	Максимальная сумма (в сумах)
Iste’mol kreditlari	Fuqarolarning shaxsiy ehtiyojlari uchun	50 000 000
Qishloq xo’jaligi kreditlari	Fermerlar va agrobiznes uchun	300 000 000
Tadbirkor ayollar uchun	Ishbilarmon ayollar uchun maxsus shartlar	150 000 000
Yoshlar uchun	30 yoshgacha bo’lgan tadbirkorlar uchun	100 000 000

Biznes uchun kreditni qayerdan olish mumkin

O‘zbekistonda mikroqarzlar turli moliya institutlari tomonidan taqdim etiladi:

Banklar
Mikromoliya tashkilotlari
Kredit uyushmalari: Kichik mahalliy tashkilotlar, ko’pincha muayyan mintaqalar yoki tarmoqlarga xizmat qiladi.
Davlat dasturlari, masalan, Qishloq xo‘jaligi vazirligi huzuridagi Fermer, dehqon xo‘jaliklari va tomorqa yer egalarini qo‘llab-quvvatlash jamg‘armasi.

Qarz oluvchilarga qo’yiladigan talablar

O‘zbekistonda mikroqarz oluvchilarga qo‘yiladigan asosiy talablar quyidagilardan iborat:

Ro‘yxatdan o‘tish: O‘zbekistonda doimiy ro`yxatdan o`tgan bo`lishi lozim.
Yosh: 22 yoshdan 65 yoshgacha (dasturga qarab farq qilishi mumkin).
Kredit tarixi: ijobiy yoki yo’qligi.
Garov yoki kafillik: Ko’pincha talab qilinadi, ayniqsa kattaroq miqdorlar uchun.

Foiz stavkalari va shartlari

2024-yil uchun O‘zbekistonda mikroqarzlar bo‘yicha foiz stavkalari kredit turi va kreditorga qarab o‘zgaradi:

Тип микрозайма	Процентная ставка (годовых)	Срок
Iste’molchi	26-44%	5 yilgacha
Biznes mikrokredit	24-38%	5 yilgacha
Qishloq xo’jaligi	14-20%	5 yilgacha
Tadbirkor ayollar uchun	22-32%	5 yilgacha

Kerakli hujjatlar

O‘zbekistonda biznes uchun kredit olish uchun odatda quyidagi hujjatlar talab qilinadi:

Pasport va doimiy ro`yhatdan o`tilgan joy.
Korxonaning STIR.
Ish joyidan oxirgi 6 oylik daromad to’g’risidagi ma’lumotnoma.
Biznes-reja.
Agar kerak bo’lsa, garov uchun hujjatlar.
Tadbirkorlik subyektini davlat ro‘yxatidan o‘tkazilganligi to‘g‘risidagi guvohnoma.

O‘zbekistonda mikroqarzlar tadbirkorlik faoliyatini boshlaganlar uchun qulay moliyalashtirish vositasidir. Barkamol yondashuv va puxta rejalashtirish bilan siz biznes uchun kredit osongina olishingiz mumkin va bu pul biznesni rivojlantirish uchun ajoyib boshlang’ich kapital bo’ladi.

O’zbekistonda joriy biznes g’oyalar ro’yxati

Onlayn savdo
- Milliy suvenirlar va hunarmandchilik buyumlari onlayn-do’koni
- Ijtimoiy tarmoqlar orqali o’zbek ziravorlari va quritilgan mevalarni sotish
- Xitoydan tovarlarni tushirish va ularni bozorlarda sotish
Boshlang‘ich sarmoya: 3 000 000 so‘mdan
Xizmat ko’rsatish sohasi
- Mobil avtomobil yuvish
- Uylar va ofislar uchun tozalash xizmatlari
- Maishiy texnika ta’mirlash xizmatlari
Boshlang‘ich investitsiyalar: 15 000 000 so‘mdan
Ovqatlanish shaxobchalari
- Mobil qahvaxona
- Uy sharoitida tayyorlangan taomlarini yetkazib berish
- Milliy taomlar yetkazish mashinasi
Boshlang‘ich investitsiyalar: 30 000 000 so‘mdan
Hunarmandchilik
- Keramika mahsulotlari ishlab chiqarish
- Milliy cholg’u asboblarini ishlab chiqarish
- An’anaviy kiyimlarni tikish va kashta tikish
Boshlang‘ich investitsiyalar: 20 000 000 so‘mdan
Qishloq xo’jaligi
- Issiqxonada ko’katlar va ziravor o’tlarni yetishtirish
- Bedanachilik
- Organik chiqindilardan kompost ishlab chiqarish
Boshlang‘ich investitsiyalar: 30 000 000 so‘mdan
IT sohasi
- Mahalliy bozor uchun mobil ilovalarni ishlab chiqish
- O‘zbek tili va madaniyati bo‘yicha onlayn kurslar yaratish
- Ijtimoiy tarmoqlarni reklama qilish xizmatlari
Boshlang’ich investitsiyalar: investitsiyalarsiz mumkin.

Ushbu biznes g‘oyalar O‘zbekiston bozorining o‘ziga xos xususiyatlarini inobatga oladi va kirish to‘sig‘i past bo‘lib, bu ularni mikroqarzdan foydalangan holda tadbirkorlik faoliyatini boshlash uchun qulay qiladi. Taʼkidlash joizki, Oʻzbekistonda onlayn-savdo va IT sohasida xizmatlarga talab ortib bormoqda, bu internetning kirib borishi (2021-yilda aholining 72,1 %) va smartfonlar bilan bogʻliq.

Shuningdek, hunarmandchilik va qishloq xoʻjaligi kabi anʼanaviy tarmoqlar mamlakatning boy madaniy merosi va qishloq xoʻjaligi faoliyati uchun qulay iqlim sharoiti tufayli jozibadorligicha qolmoqda.

Biznes g’oyasini tanlashda siz nafaqat boshlang’ich investitsiya hajmini, balki o’sish potentsialini, bozor raqobatini va o’zingizning qobiliyatingiz va qiziqishlaringizni ham hisobga olishingiz kerak. Masalan, IT sohasida dastlabki sarmoyalar minimal bo’lishi mumkin, ammo maxsus bilim va ko’nikmalar talab qilinadi.

Boshqa tomondan, kichik hunarmandchilik biznesini boshlash ko’proq boshlang’ich sarmoyani talab qilishi mumkin, ammo kamroq raqobat va barqaror talabga ega.

Biznes boshlash uchun bosqichma-bosqich reja

Biznes-reja ishlab chiqish

Biznes-rejani ishlab chiqish har qanday biznesni boshlashning asosiy bosqichidir. O‘zbekistonda mikroqarz biznesi uchun quyidagi jihatlarni hisobga olish muhim:

Qisqacha tavsif: Biznesingizning mohiyatini, uning maqsadlarini va noyob sotish taklifini (USP) aniq aytib bering. Misol uchun, agar siz mobil qahvaxona ochishni rejalashtirmoqchi bo’lsangiz, sizning USP «Toshkentdagi an’anaviy o’zbek qahvasi bilan g’ildirakli birinchi qahvaxona» bo’lishi mumkin.
Bozor tahlili: Raqobatchilaringiz, maqsadli auditoriyangiz va bozor tendentsiyalarini o’rganing. Misol uchun, agar siz o‘zbek suvenirlari onlayn-do‘konini ochayotgan bo‘lsangiz, bozor hajmini (yiliga taxminan 5-7 milliard so‘m), asosiy ishtirokchilar va potentsial mijozlarni (sayyohlar, chet elliklar, mahalliy aholi) tahlil qiling.
Moliyaviy reja: Dastlabki investitsiyalar, daromadlar va xarajatlar prognozi, zararsizlik nuqtasini hisoblang. O‘zbekistondagi mikrobiznes uchun o‘rtacha o‘zini oqlash muddati 12-18 oyni tashkil qiladi.

Biznesni ro’yxatdan o’tkazish

O‘zbekistonda so‘nggi yillarda tadbirkorlikni ro‘yxatdan o‘tkazish jarayoni sezilarli darajada soddalashtirildi. Bu yerda asosiy qadamlar:

Этап	Необходимые документы	Срок	Стоимость
1. Huquqiy shartnoma tanlash	—	1 kun	Bepul
2. Ta’sis hujjatlarini tayyorlash	Ustav, ta’sis memorandumi	1-2 kun	200 000 so’mdan
3. Davlat xizmatlari markazida ro‘yxatdan o‘tish	Ariza, pasport, to’lov kvitansiyasi	30 daqiqa	300 000 so’mdan
4. Muhrni qabul qilish	Ro’yxatdan o’tganlik to’g’risidagi guvohnoma	1 kun	300 000 so’mdan
5. Bank hisob raqamini ochish	Ro’yxatdan o’tganlik to’g’risidagi guvohnoma, nizom	1 kun	Bepul

Yetkazib beruvchilar va hamkorlarni tanlash

Ishonchli yetkazib beruvchilar va hamkorlarni tanlash biznes muvaffaqiyati uchun juda muhimdir. O’zbekistonda siz quyidagi variantlarni ko’rib chiqishingiz mumkin:

Mahalliy ishlab chiqaruvchilar: Masalan, milliy suvenirlar sohasidagi biznes uchun rishtonlik (kulolchilik) yoki Marg`ilon (mato) hunarmandlari bilan hamkorlikni yo‘lga qo‘yishingiz mumkin.
Ulgurji bozorlar: Toshkentdagi eng yirik “Abu Saxiy” ulgurji bozori raqobatbardosh narxlarda keng turdagi tovarlarni taklif etadi.
Onlayn platformalar: UzTrade, UZUM yoki Alibaba kabi platformalar Oʻzbekistonda ham, xorijda ham yetkazib beruvchilarni topish imkonini beradi.
Biznes birlashmalari: Masalan, O’zbekiston Savdo-sanoat palatasi ishonchli hamkorlar topishda yordam berishi mumkin.

Marketing va reklama

Oʻzbekistonda oʻz biznesingizni samarali targʻib qilish uchun onlayn va oflayn vositalar kombinatsiyasidan foydalanish tavsiya etiladi:

Онлайн инструменты	Офлайн инструменты
O‘zbekistonda eng mashhur) Kontekstli reklama SEO optimallashtirish TG marketingi	Vizitkalar va varaqalar Mahalliy yarmarka va ko’rgazmalarda ishtirok etish Mahalliy gazetalarda reklama Radio

O‘zbekistonda mikrobiznes uchun marketing byudjeti odatda umumiy byudjetning 20-25 % tashkil qiladi. Masalan, 50 000 000 so‘m boshlang‘ich sarmoya bilan marketingga 15 000 000 so‘mga yaqin mablag‘ ajratilishi kerak.

Ushbu bosqichma-bosqich rejaga amal qilib, O‘zbekiston bozorining o‘ziga xos xususiyatlarini inobatga olgan holda, siz biznes krediti olishingiz va o‘z biznesingizni yo‘lga qo‘yishingiz mumkin bo‘ladi.

Tadbirkorlar uchun moliyaviy savodxonlik

Byudjetni rejalashtirish

Budjetni samarali rejalashtirish har qanday biznes muvaffaqiyatining asosiy omili, ayniqsa, O‘zbekistonda mikrokreditlardan foydalanayotgan tadbirkorlar uchun. Keling, asosiy tarkibiy qismlarni ko’rib chiqaylik:

Daromad

Daromadingizni rejalashtirishda mavsumiylikni hisobga olish va sotish hajmini real baholash muhimdir. Masalan, Toshkentdagi kichik kafe uchun o‘rtacha kunlik daromad taxminan 3 000 000 – 5 000 000 so‘mni tashkil qilishi mumkin. Biroq, yozda bu ko’rsatkich 20-30% ga oshishi mumkin.

Xarajatlar

O‘zbekistonda mikrobiznes uchun asosiy xarajatlar odatda quyidagilardan iborat:

Bino ijarasi: oyiga 5 000 000 – 8 000 000 so’m (joylashuviga qarab)
Ish haqi: har bir xodimga 3 500 000 – 5 500 000 so’m/oy
Kommunal to‘lovlar: oyiga 800 000 – 1 500 000 so‘m
Tovar/xom ashyo sotib olish: daromadning 30-40%
Marketing: daromadning 20-25%
Mikroqarz bo’yicha to’lovlar: kredit shartlariga bog’liq

Daromad

Foyda daromadlar va xarajatlar o’rtasidagi farq sifatida hisoblanadi. O‘zbekistondagi mikrobiznes uchun daromadning 15-25 % miqdorida sof foyda normal hisoblanadi. Masalan, oylik daromadi 30 000 000 so’m bo’lsa, sof foyda 4 500 000 – 7 500 000 so’m bo’lishi mumkin.

Pul oqimini nazorat qilish

Naqd pul oqimini nazorat qilish biznes likvidligini saqlash uchun juda muhimdir. Mana bir nechta asosiy strategiyalar:

Kundalik buxgalteriya hisobi: barcha daromadlar va xarajatlarning batafsil hisobini yuriting. Excel yoki maxsus dasturlar kabi oddiy vositalardan foydalaning (masalan, 1C: Buxgalteriya).
Bashoratlash: 3-6 oy davomida pul oqimi bashoratini oldindan tuzing. Bu mumkin bo’lgan pul bo’shliqlarini taxmin qilishga yordam beradi.
Debitorlik qarzlarini boshqarish: mijozlar uchun to’lov shartlarini qisqartirishga harakat qiling. O‘zbekistonda 15-30 kungacha bo‘lgan to‘lov muddati normal hisoblanadi.
Kreditorlik qarzlarini boshqarish: Yetkazib beruvchilar bilan 45-60 kun kabi uzoqroq to’lov shartlarini muhokama qiling.
Zaxira fondi: 2-3 oylik biznes xarajatlariga teng zahirani saqlashga harakat qiling.

O’zbekistonda soliqqa tortish

O‘zbekistonda kichik biznes subyektlari uchun soddalashtirilgan soliqqa tortish tizimi joriy etilgan. Soliqlarning asosiy turlariga quyidagilar kiradi:

Yagona soliq to’lovi (STP): Aksariyat kichik biznes uchun asosiy soliq. Daromad faoliyat turiga bog’liq:
- Savdo: aylanmaning 4%
- Ishlab chiqarish: aylanmaning 5%
- Xizmatlar: aylanmaning 6%
Qo‘shilgan qiymat solig‘i (QQS): yillik aylanmasi 1 milliard so‘mdan ortiq bo‘lgan korxonalar uchun 15 foiz. Kichik biznes odatda QQSdan ozod qilinadi.
Ijtimoiy soliq: mikrofirmalar va kichik korxonalar uchun ish haqi fondining 12%.
Mulk solig’i: ko’chmas mulkning o’rtacha yillik qoldiq qiymatining 2%.
Yer solig’i: stavka yer uchastkasining joylashgan joyi va maqsadiga bog’liq.

O‘zbekistonda tadbirkorlik subyektlarining ayrim turlari uchun soliq imtiyozlari mavjudligini alohida ta’kidlash lozim. Masalan, o’z ishlab chiqargan mahsulotni eksport qiluvchi korxonalar STP stavkasini 50% ga tushirishlari mumkin.

Samarali soliq boshqaruvi uchun quyidagilar tavsiya etiladi:

Muntazam ravishda soliq mutaxassisi bilan maslahatlashing
Buxgalteriya hisobi va soliq hisobotlari uchun maxsus dasturlardan foydalaning
O‘zbekiston soliq qonunchiligidagi o‘zgarishlarni o‘z vaqtida nazorat qilish

Moliyaviy rejalashtirish va boshqarish, shuningdek, O‘zbekiston soliq tizimini tushunish mikrokreditlardan foydalanayotgan tadbirkorlarga o‘z biznesini samarali rivojlantirish, moliyaviy risklarni minimallashtirish va banklar yoki mikromoliya tashkilotlaridan biznes krediti olish imkonini beradi.

Batafsil

Oʼzbekistonda taʼlim kreditlarini shartlari, muddatlari va stavkalari

21.06.2024

2 daqiqa

Oʼzbekistonda taʼlim kreditlarini shartlari, muddatlari va stavkalari

Mazkur postda biz taʼlim krediti haqida, uni qanday qilib olish usullari va bunga qanday hujjatlar kerak boʼlishi toʼgʼrisida soʼz yuritamiz.

Taʼlim kreditini kim olishi mumkin?

Taʼlim kreditlari tijorat banklari tomonidan quyidagilarga beriladi:

talabalarni oʼziga;
ularning ota-onalariga;
ularning vasiylariga.

Taʼlim kreditining eng koʼp miqdori

Toʼlov-kontrakt asosida oʼqish toʼgʼrisidagi shartnoma (kontrakt) summasi toʼlovi miqdorida.

Taʼlim krediti muddati

bakalavriatga oʼqishga qabul qilingan talabalarga 10 yilgacha;
magistraturaga oʼqishga qabul qilingan talabalarga 5 yilgacha.

Taʼlim kreditlarini foi stavkalari

nol foiz stavkasida (foizsiz kredit) – chin yetimlarga, «Mehribonlik uylari»da tarbiyalanganlarga hamda bolalikdan I va II guruh nogironlariga;
Markaziy bankni qayta moliyalash stavkasidan (yillik 140) oshmagan holdagi oʼzgaruvchan foiz stavkasida– talabalarning qolgan toifalariga.

Taʼlim kreditini olish uchun zarur boʼlgan hujjatlar roʼyxati

taʼlim kreditini berish toʼgʼrisidagi ariza;
toʼlov-kontrakt asosida oʼqish haqida shartnoma (kontrakt);
kreditni qaytarishning taʼminlanishi toʼgʼrisida hujjat (uchinchi shaxsning kafilligi; sugʼurta kompaniyasining qarz oluvchining kreditni qaytara olmasligi xavfi sugʼurta qilinganligi toʼgʼrisidagi sugʼurta polisi).

Taʼlim kreditini berish tartibi

Taʼlim krediti qarz oluvchining ssuda hisob raqamidan uning shaxsiy yozma topshirigʼi asosida oliy taʼlim muassasasining talab qilib olinadigan depozit hisob raqamiga mablagʼ oʼtkazish yoʼli bilan beriladi.

Taʼlim kreditlari boʼyicha mablagʼlar kredit shartnomasida qayd etilgan shartlarda har yarim yilda oʼqish uchun yillik toʼlovning toʼliq miqdorini ikki teng qismga boʼlish yoʼli bilan oʼtkaziladi.

Batafsil

Kreditlar va qarzlar: ular qanaqa boʼladi?

16.05.2024

2 daqiqa

Kreditlar va qarzlar: ular qanaqa boʼladi?

Muddatlari, shartlari va qarz oluvchiga boʼlgan talablardan kelib chiqib – kreditlar va qarzlarning koʼplab turlari bor.

Qarz oluvchi uchun qancha muddat va talablar boʼyicha – qulay shartlar koʼp boʼlsa – kreditor uchun xavf yuqori va oʼz navbatida, kredit va qarzning qiymati ham yuqori boʼladi. Shuning uchun har bir muayyan holat oʼz yechimiga ega.

Kredit va qarzlarni nafaqat banklar, balki turli moliyaviy tashkilotlar – MKTdan lombardgacha berishi mumkin.

Masalan, maqsadli kreditni aniq tugal ravishda bayon etilgan maqsadda (masalan, yer, koʼchmas mulk). Maqsadsiz kreditni har qanday maqsadlarda olish mumkin (masalan, taʼtil yoki davolanish uchun). Odatda uning foiz stavkasi maqsadli nisbatan yuqori boʼladi.

BIR VАQTDА YoKI BOSQIChMА-BOSQICh. Kredit yoki qarzgi bosqichma-bosqich yoki bir yoʼla soʼndirish mumkin – bu odatda muayyan kredit shartlariga bogʼliq boʼladi.

Qarzlar shuningdek foiz stavkasidan kelib chiqib farqlanadi. Banklar oʼz mijozlariga nisbatan past stavkalarni taklif qilishga tayyordirlar. Аmmo ular faqat oʼzlarining talablariga javob beradigan qarz oluvchilar bilan ishlashga tayyorligidan kelib chiqsak, buni afzallik toʼlaqonli afzallik deb hisoblab boʼlmaydi. MKTda esa stavkalar, qarz olish imkoniyati singari yuqoriroq.

Kredit yoki qarz ? Kredit qarzdan nimasi bilan farq qiladi ?

Kredit

Kim bermoqda: Bank
Rasmiylashtirish muddati: Sekinroq
Shaxsiy ishtirok: Deyarli har doim
Qarz oluvchiga boʼlgan talablar: Yuqori
Kredit qiymati: Past

Qarz

Kim bermoqda: MKT, lombardlar
Rasmiylashtirish muddati: Tezroq
Shaxsiy ishtirok: Deyarli har doim
Qarz oluvchiga boʼlgan talablar: Past
Kredit qiymati: Yuqori

Kredit olishdan avval, siz tanlagan kreditorda Oʼzbekiston Respublikasi Markaziy banki bergan maxsus litsenziyasi borligini albatta tekshirib koʼring.

Batafsil

Kredit tarixida xato ? Kredit tarixini qanday to‘g‘irlash mumkin.

16.05.2024

2 daqiqa

Kredit tarixida xato ? Kredit tarixini qanday to‘g‘irlash mumkin.

Ko‘p qarz oluvchilar o‘zlarining kredit tarixlari salbiyligidan aziyat chekishadi. Kredit tarixini qanday qilib to‘g‘irlash mumkinligini ozchilik biladi. Kredit tarixidagi xatolarga, kredit byurolarga ma’lumotlarni uzatishda xatoga yo‘l qo‘ygan banklarning o‘zlari ham sababchi bo‘lishlari mumkin. Ba’zan oilaviy va shaxsiy ishlar kreditni o‘z vaqtida to‘lashga yo‘l qo‘ymaydi, shuningdek begona pasportga kreditni rasmiylashtiradigan firibgarlarning hatti-harakatlari sababli ham kredit tarixi salbiy bo‘lishi mumkin.

Lombarda biror-bir narsani topshirishdan avval, birinchi navbatda durust va batartib kompaniyanini tanlash kerak bo‘ladi. Sizga uch yildan ortiq faoliyat yuritayotgan va yirik lombardlar tarmog‘iga tegishli bo‘lgan lombardni tanlashni maslahat beramiz.

Kredit tarixini buzishi mumkin bo‘lgan eng ko‘p uchraydigan 2 sababni batafsil ko‘rib chiqamiz:

Bankdagi texnik nosozlik va xato tufayli kredit tarixini salbiylashishi. Bu holat sizning kredit tarixingizni to‘g‘irlashning eng oson yo‘lining biridir. Odatda, xatoni yuzaga kelishi aybdor bo‘lgan kreditorni o‘zi uni to‘g‘irlashdan manfaatdor bo‘ladi. Kredit tarixi u (qarz berayotgan bank) tomondan shakllanishidan kelib chiqib, muammo tavsifi bilan kredit tarixini tuzatish to‘g‘risida ariza berilishi kerak.Kredit tarixi kreditor tomonidan tiklanishi shart. Shuningdek, kredit tarixi byurosiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri qo‘ng‘iroq qilishingiz mumkin. Noto‘g‘ri ma’lumot yuzasidan nizolashish to‘g‘risidagi sizning arizangiz berilgan keyin, byuro tekshiruv o‘tkazadi va kredit tarixini to‘g‘irlashi mumkin.
Kredit tarixi firibgarlarning aralashuvi sababli salbiylashuvi. Bu holat firibgarlar o‘g‘irlangan hujjatlar yoki undagi ma’lumotlar bo‘yicha kreditni rasmiylashtirganda yuzaga keladi. Bugungi kunda bunday holatlar kam emas. Ko‘pincha, qarindoshlaringizni o‘zi sizning ma’lumotlaringizdan foydalangan holda, kreditni rasmiylashtirishi mumkin. Aslida, shuning uchun mutaxassislar maxinasiyalarni o‘z vaqtida ko‘rish va ma’lumotlarni to‘g‘irlash bo‘yicha choralarni amalga oshirish maqsadida o‘z kredit tarixini muntazam ravishda kuzatib borishni tavsiya etadilar. Agar sizning tarixingizda Siz olmagan kreditlar borligini bilib qolsangiz, zudlik bilan kredit bergan tashkilotni bu to‘g‘risida xabardor qilishingiz va aybsiz ekanligingizni isbotlashga tayyor bo‘lib turishingiz kerak.

Bank kredit tarixidagi xatolarni tuzatishdan bosh tortsa qanday yo‘l tutishi kerak ?

Bunday holatda Siz bankni javobgarlikka tortish uchun sudga murojaat etishingizga to‘g‘ri keladi. Ko‘pincha sud uzoq davom etadi.

Biroq, bu muammodan xalos bo‘lishning boshqa yo‘li yo‘q. Agar sud sizni haq deb topsa, bankning zimmasiga kredit tarixidagi xatolarni to‘g‘irlash majburiyati yuklatilgan qaror qabul qilinadi.

Bankka murojaat qilishdan avval, o‘z tarixingizni batafsil o‘rganib chiqing va shaxsiy kredit reytingizni so‘rab oling. Bu nafaqat o‘z imkoniyatlariz bo‘yicha bilimlaringizni kengayishiga, balki kredit berilishini rad etmaydigan bankni tanlab olishga yordam beradi.

Batafsil

O’zbekistonda mikroqarz olish uchun nimani garov sifatida qo`llash mumkin

12.02.2025

6 daqiqa

O’zbekistonda mikroqarz olish uchun nimani garov sifatida qo`llash mumkin

O‘zbekistonda mikroqarz olish aslida unchalik qiyin emas. Mikroqarzlar qulayligi, rasmiylashtirish tezligi va olish qulayligi tufayli O‘zbekistonda ommabop moliyaviy vositaga aylandi. O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki ma’lumotlariga ko‘ra, 2021-yilda mamlakatimizda taqdim etilgan mikroqarzlar hajmi 32 % oshib, 12,7 trillion so‘mga yetdi. Mikroqarzning o‘rtacha miqdori 3-5 million so‘m atrofida bo‘lib, muddati 30 kundan 1 yilgacha.

Mikroqarz olishda garov kreditorning xatarlarini kamaytirish va mablag’larning qaytarilishini ta’minlash uchun zarur. Bu mikromoliya tashkilotlariga (MFO) yanada qulay shart-sharoitlarni taklif qilish imkonini beradi: pasaytirilgan foiz stavkalari (garovsiz mikroqarzga nisbatan yiliga o’rtacha 10-15 foizga past) va oshirilgan summalar (50-100 million so’mgacha).

Garov asosida mikroqarzlarning afzalliklari

Pastroq foiz stavkalari (garovsiz qarzlar uchun yillik 60-100% o‘rniga 40% dan 55% gacha)
Katta miqdorda (1-2 milliard so‘mgacha) olish imkoniyati
To‘lov muddati davomiyligi (3-5 yilgacha)
Qarz oluvchining kredit tarixiga nisbatan kamroq talablar

Garov asosida mikroqarzlarning kamchilklari

Agar kredit qaytarilmasa, garovni yo’qotish xavfi
Garovni baholash va sug‘urta qilish zarurati (qo‘shimcha xarajatlar garov qiymatining 1-2%)
Ariza topshirish jarayoni uzoqroq (garovsiz mikroqarzlarga nisbatan bir necha soat oʻrniga 1-2 kun)

O‘zbekistonda mikroqarz olish uchun qanday garov turlari mos keladi?

Sotiladigan buyumlar

Avtomobil

O‘zbekistonda mikroqarz olishda eng keng tarqalgan garov turlaridan biri avtomobil hisoblanadi. Avtomobil uchun asosiy talablar:

Chiqarilgan yili: 15 yildan otiq emas (aniq MFO-ga qarab)
Holati: texnik holati yaxshi, jiddiy shikastlanmagan
OSGO VTS (OSAGO) bo’yicha sug’urta mavjudligi

Avtomobil garovini rasmiylashtirish xususitalari:

Mustaqil ekspert bahosi talab qilinadi (narxi taxminan 200 000 – 300 000 so’m)
Garov shartnomasini notariusda rasmiylashtirish (2024-yil holatiga davlat boji 600 000 – 900 000 so‘m)
Avtomobil egasida qoladi, lekin sotishda cheklovi bilan

Qarz miqdori odatda avtomobilning baholangan qiymatining 60-80% ni tashkil qiladi.

Ko’chmas mulk

O‘zbekistonda mikroqarz olish uchun quyidagi ko‘chmas mulk qarz garovi sifatida ishlatilishi mumkin:

Xonadon
Xususiy uy
Yer uchastkasi (ayrim MFO-larda)
Tijorat ko’chmas mulki

Ko’chmas mulkka qo’yiladigan asosiy talablar:

Shahar yoki chekka joylashuv
Barcha kommunikatsiya vositalari mavjudligi
Hech qanday taqiqlar yo`qligi
Yaxshi holat (turar joy uchun)

Qarz miqdori odatda mulkning bozor qiymatining 50-60% gacha. Garovni ro’yxatdan o’tkazish notariusda ro’yxatdan o’tishni talab qiladi.

Zargarlik buyumlari

Zargarlik buyumlari quyidagi parametrlar bo’yicha baholanadi:

Oltinning tozaligi (odatda 585 va undan yuqori deb qabul qilinadi)
Mahsulot og’irligi
Qimmatbaho toshlarning mavjudligi

Zargarlik buyumlariga qo’yiladigan talablar:

Namuna raqami mavjudligi
Jiddiy shikastlanmagan
Og’irligi kamida 5 gramm (mikromoliya tashkilotiga qarab)

Zargarlik buyumlarini garovga qo’yish xavfi MFO-da saqlangan zargarlik buyumlarini almashtirish yoki buzish ehtimolini o’z ichiga oladi. Qarz miqdori odatda mahsulotlarning baholangan qiymatining 50-60% ni tashkil qiladi.

Qimmatli qog‘ozlar

Quyidagi qimmatli qog’ozlar garov sifatida qabul qilinishi mumkin:

O’zbekiston davlat obligatsiyalari
Birjada sotiladigan O‘zbekistonning yirik kompaniyalarining aksiyalari
Ishonchli banklarning depozit sertifikatlari

Qarz miqdori odatda qimmatli qog’ozlar bozor qiymatining 50-70% ni tashkil qiladi.

Kafolatlar

Jismoniy shaxsning kafolati

Kafilga qo’yiladigan asosiy talablar:

Yoshi 21 yoshdan 65 yoshgacha
Rasmiy ravishda tasdiqlangan doimiy daromad
Yaxshi kredit tarixi
Joriy kredit majburiyatlari bo`lmasa

Kredit kafilining javobgarligi:

Kafil qarz oluvchi bilan birgalikda javobgar bo‘ladi
Qarz to‘lanmagan taqdirda, qarz kafildan undirilishi mumkin
Kafilning javobgarligi kredit to‘liq qaytarilgunga qadar saqlanib qoladi

Yuridik shaxsning kafolat xati

Kafolat beruvchi yuridik shaxsga qo’yiladigan talablar:

Критерий	Требование
Faoliyat muddati:	kamida 2 yil
Moliyaviy ahvol	barqaror, moliyaviy hisobotlar bilan tasdiqlangan
Daromad:	Yiliga kamida 1 mlrd
Kredit tarixi	ijobiy
Sud jarayoni	Katta da’volar yo’q
Soliq qarzining	yo’qligi

Kafolat xati kompaniya rahbari tomonidan imzolanishi va notarial tasdiqlanishi kerak. Kafolat miqdori odatda kompaniyaning yillik daromadining 10-15% dan oshmasligi kerak.

To’g’ri garov turini qanday tanlash mumkin?

O’zbekistonda qarz olishda moliyaviy imkoniyatlarni baholash

Garov turini tanlashdan oldin moliyaviy imkoniyatlaringizni diqqat bilan baholashingiz kerak:

Oylik daromadingizni tahlil qiling. O’rtacha, mikroqarz bo’yicha oylik to’lov sizning daromadingizning 30-40 foizidan oshmasligi kerak. Masalan, daromadingiz 3 000 000 so’m bo’lsa, to’lov 900 000 – 1 200 000 so’mdan oshmasligi kerak.
Muntazam xarajatlaringiz va majburiyatlaringizni baholang. Mikroqarzni to’laganingizdan so’ng yashash uchun yetarli pulingiz bo’lishiga ishonch hosil qiling.
O’z aktivlaringizni hisobga oling. Agar sizda garov sifatida taqdim etishga tayyor bo’lgan qimmatbaho mulkingiz bo’lsa, bu sizga mikroqarz bo’yicha yanada qulayroq shartlarni olishga yordam beradi.
Mumkin bo’lgan xavflarni ko’rib chiqing. Misol uchun, agar siz mashinadan garov sifatida foydalanishni rejalashtirmoqchi bo’lsangiz, agar biror narsa noto’g’ri bo’lsa, usiz ham qila olishingizga ishonch hosil qiling.

Mikromoliya tashkilotining shartlarini o’rganish

O‘zbekistonda MFO-dan mikroqarz olishdan oldin shartlarni diqqat bilan o‘rganib chiqing:

Foiz stavkalarini solishtiring. O‘zbekistonda ular garov turi va kredit shartlariga qarab yillik 30% dan 100% gacha o‘zgarishi mumkin.
Qarz shartlariga e’tibor bering. Ular odatda 6 oydan 24 oygacha o’zgarib turadi, lekin ba’zi MFO-lar uzoqroq muddatlarni taklif qilishi mumkin.
Garovga qo’yiladigan talablarni ko’rib chiqing. Misol uchun, agar siz mashinani garov sifatida ishlatishni rejalashtirmoqchi bo’lsangiz, uning yoshi va holati qanday bo’lishi kerakligini tekshiring. Ko’pgina mikromoliya tashkilotlari garov sifatida 10-15 yildan oshmagan avtomobillarni qabul qiladi.
Muayyan turdagi garov uchun qancha pul olishingiz mumkinligini bilib oling. Qoida tariqasida, MFO garovning taxminiy qiymatining 50-70% miqdorida qarz beradi.
Garovni baholash shartlari bilan tanishing. Ba’zi MFO-lar baholashni o’zlari amalga oshiradilar, boshqalari esa mustaqil baholashni talab qilishi mumkin.
Garovni saqlash shartlarini tekshiring. Misol uchun, avtomobilni garovga qo’yishda, ba’zi MFO-lar uni ishlatishni davom ettirishga ruxsat berishlari mumkin, boshqalari esa uni saqlashga o’tkazishni talab qiladi.

O‘zbekistonda mikroqarz olish uchun bilish muhim bo‘lgan xavf va nyuanslar

Mikroqarzni qaytarmasangiz nima bo’ladi?

O‘zbekistonda mikroqarz to‘lamaslik jiddiy oqibatlarga olib kelishi mumkin:

garovni yo’qotish. MFO qarzni to’lash uchun garovni sotish huquqiga ega.
Salbiy kredit tarixi. Kredit byurosiga qarzni kechiktirish to’g’risida ma’lumot beriladi, bu kelajakda kredit olishda qiyinchiliklarga olib keladi.
Sud jarayoni. MFO qarzni majburiy undirish uchun sudga da’vo qilishi mumkin.
Qo’shimcha xarajatlar. Asosiy qarzga qo’shimcha ravishda siz jarimalar, jarimalar va sud xarajatlarini to’lashingiz kerak bo’ladi.

Jarimalar va penyalar

O‘zbekistonda kechiktirilgan mikroqarzlar uchun jarima va penyalar qonun va shartnoma shartlari bilan tartibga solinadi:

Тип санкции	Максимальный размер	Период начисления
Jarima	Kechiktirilgan to’lov summasining 50% gacha	Kechiktirilgan taqdirda bir martalik to’lov
Penya	Kuniga kechiktirilgan to’lov summasining 0,1% gacha	Har bir kechikish kuni uchun
Jarima va penyalarning umumiy miqdori	Qarz summasining 50% dan oshmasligi kerak	Shartnomaning butun muddati uchun

Shuni ta’kidlash kerakki, jarima va penyalarning aniq miqdori MFO va shartnoma shartlariga qarab farq qilishi mumkin.

O‘zbekistonda qarz olish uchun murojaat qilishda shartnomani diqqat bilan o‘rganish muhimligi

Sizning manfaatlaringizni himoya qilish uchun mikroqarz shartnomasini diqqat bilan o’rganish juda muhim:

Foiz stavkasi: ko’rsatilgandek ekanligiga ishonch hosil qiling. O‘zbekistonda mikroqarzlar bo‘yicha stavka yiliga 30-100% tashkil etadi.
Qarz muddati: Sizning to’lov imkoniyatlaringizga mos kelishini tekshiring.
To‘lov jadvali: to‘lovlarni qanchalik tez-tez va qanday miqdorda amalga oshirish kerakligini bilib oling (mikroqarzni to‘lash muddatini qanday uzaytirish mumkinligini bilib oling).
Muddatidan oldin to’lash shartlari.
Jarimalar: kechiktirilgan to‘lovlar uchun jarimalar va penyalar miqdorini aniqlang.
Garovni sotish shartlari: MFO qanday va qachon garovni undirib qo’yishi mumkin.

Shartnomadagi «kichik bosma xarflar» ga alohida e’tibor bering. U muhim shartlarni o’z ichiga olishi mumkin, masalan:

Условие	Возможные нюансы
Garov sug’urtasi	MFO qarz oluvchi hisobidan garovni sug’urtalashni talab qilishi mumkin
Foiz stavkasining o’zgarishi	Muayyan sharoitlarda MFO stavkasini bir tomonlama o’zgartirish imkoniyati
Qo’shimcha to’lovlar	Hisobni saqlash yoki SMS-xabarnomalar uchun yashirin to’lovlar
Qarzni uzaytirish shartlari	Qarz muddatini uzaytirishda mumkin bo’lgan cheklovlar yoki qo’shimcha to’lovlar

Esda tutingki, shartnomani diqqat bilan o’rganish va uning barcha bandlarini tushunish kelajakda yoqimsiz kutilmagan hodisalar va moliyaviy muammolardan qochishingizga yordam beradi. Agar shartnomaning biror bandi sizga tushunarli bo‘lmasa, Zaimer.uz xodimlariga savol berishdan tortinmang.

Batafsil

Kredit tarixi nima? Bu nimaga ta’sir qiladi?

02.08.2024

3 daqiqa

Kredit tarixi nima? Bu nimaga ta’sir qiladi?

Kredit tarixi – qarz oluvchining ma’lum bir davr uchun barcha qarz majburiyatlarining «iqtibos» (ko’pincha u 10 yildan oshmaydi). Yomon kredit tarixi buzilgan obro’ga o’xshaydi, bunday «yuk» bilan kredit olish juda qiyin. Kredit tarixi banklar, mikrokredit tashkilotlari va kredit beruvchi boshqa moliya tashkilotlarini qiziqtiradi.

Kredit tarixingizni qanday tuzatish kerak?

Kredit berish tarixini qayta yozishning iloji yo’qligini tushunish muhimdir va barcha kechikishlar, jarimalar va kam to’lovlar hujjatlarda saqlanib qoladi. Kelajakda obro’ingizni buzmaslik uchun kechikishdan qochish kerak. Agar siz hozir jiddiy sabablarga ko’ra oylik to’lovni to’lay olmasligingizni tushunsangiz: ishni yo’qotish, kasallik, tabiiy ofat uyni vayron qilgan bo’lsa, bu darhol qarz beruvchi bilan muhokama qilinishi kerak.

Ko’pgina banklar va mikromoliya tashkilotlari ongli qarz oluvchini yarim yo’lda kutib olishadi va muammoning mumkin bo’lgan yechimini taklif qiladilar:

Qarzni bir muddat «muzlatish». Bir muncha vaqt qarz oluvchi to’lovlarni amalga oshirmaydi, faqat foizlarni o’tkazadi.
Qayta tuzilish. Mavjud foiz stavkasining pasayishi yoki boshqa imtiyozlar.
Kreditlash. Yomon kredit tarixining oldini olish uchun bank eskisini yopish uchun mijozga yanada yumshoqroq shartlarda yangi kredit beradi.

Yomon kredit tarixiga ega bo’lgan kredit olish sizning obro’ingizga putur yetkazmaslikka harakat qilishdan ko’ra qiyinroqdir. Agar sizning kredit reytingingiz pasaytirilgan bo’lsa, siz kreditorni barqarorligingizga ishontirishingiz kerak:

to’lov qobiliyatini tasdiqlovchi hujjatlarni ko’rsatish – daromad, ko’chmas mulk yoki avtomobilga egalik huquqi, qimmatli qog’ozlarga egalik huquqi, qo’shimcha foyda manbalari;
to’lanmagan taqdirda qarzni to’lashga tayyor bo’lgan kafilni olib kelish.

Yomon kredit tarixini tuzatish qiyin, ammo mumkin:

MKO bilan bog’laning va qisqa muddatga kichik miqdorga dastlabki mikroqarz olish uchun ariza bering. Ketma-ket bir nechta kreditlarni o’z vaqtida berib, to’lab, o’z omadingizni sinab ko’rishingiz va kattaroq miqdorda qarz olishingiz mumkin.
Bank mahsulotlarining faol foydalanuvchisi bo’lish. Kredit tarixingiz buzilganmi yoki hali ham kredit tarixingiz yo’qmi, muhim emas, bir bank bilan uzoq vaqt hamkorlik qilib, qo’shimcha ball olishingiz mumkin. Masalan, depozit qo’ying, muntazam ravishda karta hisobvarag’idan foydalaning, ish haqi oling, yuridik shaxs sifatida joriy hisob raqamini oching.

Noto’g’ri yomon kredit tarixi – nima qilish kerak?

Qarz oluvchi har doim ham buzilgan obro’ uchun aybdor emas:

Ro’yxatga olish kitobida xatolik paydo bo’lishi mumkin. Ba’zida tizim muvaffaqiyatsizlikka uchraydi va kelajakdagi qarz oluvchi noto’g’ri boshqa birovning qarzlari bilan «mukofotlanadi». Nima qilishim kerak? Mas’ul organlarga murojaat qiling, so’rov yuboring va rasmiy tasdiqni oling.
Hujjatlar o’g’irlangan va kredit berilgan. Afsuski, kredit tarixiga ega bo’lmagan odam to’satdan kimdandir qarzdor ekanligini bilib qolishi odatiy voqea. Bunday holda, darhol huquqni muhofaza qilish organlariga murojaat qiling.
Qarz yopilgan va ma’lumot ko’rsatilmaydi. Kreditni to’laganingizdan so’ng, har doim bankdan sertifikat so’rang va uni olgandan so’ng uni cheklar va cheklar bilan birga saqlang. Ba’zida kreditni to’lash haqidagi ma’lumotni yangilash uchun uzoq vaqt talab etiladi va qarzdor noto’g’ri qarzdorlarda ko’rsatiladi.

Yomon kredit tarixi, ochiq qarzlar va to’lanmagan qarzlar bilan siz MCO bilan bog’lanishingiz mumkin. Bunday kompaniyalar ularni talabalar, pensionerlar, harbiy xizmatchilar, kam ta’minlangan fuqarolar, nogiron fuqarolar, yosh oilalar va homiladorlik va tug’ish ta’tilidagi onalarga ham beradi.

Siz har qanday ehtiyoj uchun yomon kredit tarixi bilan kredit olishingiz mumkin: kommunal xizmatlarni to’lash, ta’lim, ijaraga olingan uy-joy yoki qarzni to’lash.

Batafsil

2025-yilda O‘zbekistonda talabalar va yoshlar uchun kreditlar

15.08.2025

7 daqiqa

2025-yilda O‘zbekistonda talabalar va yoshlar uchun kreditlar

2025-yilda O‘zbekistonda ta’lim kreditlash tizimi yangi rivojlanish bosqichiga ko‘tarildi. Davlat 8,3 mingta loyiha orqali 292 mingta ish o‘rni yaratadigan yoshlar dasturlari uchun rekord darajadagi 35 milliard dollar ajratdi.

1. Davlat dastaklari

2025-yil O‘zbekistonda ta’limni moliyalashtirish uchun tub burilish yili bo‘ldi. Prezident Shavkat Mirziyoyev talabalarni qo‘llab-quvvatlashga yondashuvni tubdan o‘zgartirgan bir qator farmonlarni imzoladi:

→
Dunyoning TOP 300 oliy o‘quv yurtlari talabalari uchun 20 000$ gacha imtiyozli kreditlar. O‘zbekiston tarixida birinchi marta banklar xalqaro ta’lim uchun bunday katta miqdorda mablag‘ bera boshladi.
→
«El-yurt umidi» jamg‘armasi 2024-yilga nisbatan STEM (fan, texnologiya, muhandislik, matematika) yo‘nalishlari uchun kvotalarni 3 barobarga oshirdi.
→
Beruniy nomidagi xalqaro maktab har yili 3000 nafar istiqbolli o‘quvchilarni, jumladan, kam ta’minlangan oilalarning 300 nafar farzandini tayyorlashni boshladi.

Qiziqarli fakt

2025-yilda O‘zbekiston talabalar soni bo‘yicha dunyoning eng yaxshi 500 ta oliy o‘quv yurtida Markaziy Osiyoda birinchi o‘rinni egalladi: 30 kishi eng yaxshi 10 ta, 500 kishi eng yaxshi 100 ta, 1500 kishi eng yaxshi 300 ta oliy o‘quv yurtida tahsil olmoqda.

2. Ta’lim krediti

2025-yilda ta’lim kreditlari tizimi turli toifadagi talabalar uchun moslashuvchan shart-sharoitlarni taklif etadi:

2.1. Imtiyozli stavkalar

Yiliga 0%

Yetim bolalar va I-II guruh nogironlari uchun. Kreditning butun muddati davomida foizlardan to‘liq ozod qilish.

14% yillik

Talaba qizlar uchun – standart bozor stavkalaridan 4-6 foizga past.

Markaziy bank asosiy stavkasi

Qolgan toifadagi talabalar uchun. 2025-yil iyul oyida 17 foizni tashkil etadi.

2.2. Kredit shartlari

Kurs	Moliyalashtirish	Talablar
1-kurs	Shartnoma qiymatining 100%	O‘zlashtirish shartlarisiz
2-6 kurslar	Narxning 80% gacha	O‘rtacha ball ≥3

Ta’lim kreditlarini qaytarish muddati 15 yilgacha, shu jumladan o‘qishni tugatgandan keyin 7 yilgacha uzaytirildi. Bu bitiruvchilarga ishga joylashish va moliyaviy ahvolini barqarorlashtirish uchun yetarli vaqt beradi.

«2025-yilda biz ta’lim kreditlari tizimini butunlay qayta ko‘rib chiqdik. Endi har bir iqtidorli yosh, oilaning moliyaviy ahvolidan qat’i nazar, O‘zbekistonda yoki xorijda sifatli ta’lim olishi mumkin.»

– O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining rasmiy bayonoti

2.3. Kreditni qanday rasmiylashtirish mumkin

2025-yilda ta’lim kreditini rasmiylashtirish jarayoni maksimal darajada soddalashtirildi:

1. Talim-krediti.mf.uz yoki my.gov.uz:cite[3]

portali orqali onlayn ariza berish

Hujjatlarni tasdiqlash:
- Pasport yoki ID karta
- OTM bilan shartnoma
- Daromadlar haqida ma’lumotnoma (ota-onalar/vasiylar uchun)
Murojaat 3-5 ish kuni ichida ko‘rib chiqiladi
To‘g‘ridan-to‘g‘ri ta’lim muassasasi hisobiga pul o‘tkazish

Bilish muhim

2025-yildan boshlab ta’lim kreditlari faqat kunduzgi ta’lim shakli talabalariga beriladi. Ushbu o‘zgarish byudjet mablag‘laridan foydalanish samaradorligini oshirishga qaratilgan.

3. Qo‘shimcha imkoniyatlar

Ta’lim kreditlaridan tashqari, 2025-yilda O‘zbekiston talabalari boshqa qo‘llab-quvvatlash dasturlaridan foydalanishlari mumkin:

1
«Yoshlar biznesi» dasturi – o‘z biznesingizni rivojlantirish uchun 100 million so‘mgacha (~8 000$) 14% lik kreditlar
2
Xorijda amaliyot o‘tash – har yili 100 nafar yosh mutaxassis yetakchi xalqaro kompaniyalarga o‘qishga yuboriladi
3
Startap grantlari – «Eng yaxshi ijodiy g‘oya» tanlovi orqali talabalarning biznes g‘oyalarini amalga oshirish uchun 300 million so‘mgacha

2025-yilda O‘zbekiston talabalarining 68 foizi ta’lim uchun kredit dasturlaridan foydalanadi. Davlat iste’dodli yoshlarni qo‘llab-quvvatlash uchun rekord darajadagi 1,2 trillion so‘m (≈100 million dollar) ajratdi.

1. Ta’limni imtiyozli kreditlash davlat dasturi

2024-yil may oyidan boshlab O‘zbekistonda Prezidentning PF-82-son Farmoniga muvofiq yangilangan ta’lim kreditlash tizimi joriy etildi. 2025-yildagi asosiy o‘zgarishlar:

1
Moliyalashtirish limiti oshirildi – birinchi kurs talabalari uchun shartnoma qiymatining 100% gacha va 2-6 kurs talabalari uchun 80% gacha
2
Imtiyozli toifalar kengaytirildi – endi nafaqat yetimlar, balki oyiga 2 million so‘mdan kam daromadga ega bo‘lgan oilalarning farzandlari uchun ham yillik 0% to‘lash imkoniyati mavjud
3
Tarmoq kvotalari joriy etildi – kreditlarning 45 foizi STEM-mutaxassisliklari (texnik va tabiiy fanlar) uchun zaxiralangan

Ta’lim kredit statistikasi

Oliy ta’lim vazirligining 2025-yil iyul oyi ma’lumotlariga ko‘ra:

3,2 ming talaba chet elda o‘qish uchun kredit oldi
14 500 ta ariza 0% chegirma bilan tasdiqlandi
Qarz oluvchilarning 78 foizi talabalar (imtiyozli stavka 14%)
O‘rtacha kredit miqdori – 28 mln so‘m (≈2300$)

2. Yetakchi universitetlarda o‘qish uchun kredit dasturlari

2025-yildan boshlab O‘zbekistonda dunyoning eng yaxshi oliy o‘quv yurtlarida ta’lim olishni moliyalashtirish bo‘yicha maxsus dastur amal qiladi:

Jahonning eng yaxshi 300 ta universiteti uchun

Chegarasi: yiliga 20 000$ gacha

Kvota: yiliga 3000 ta joy

Ustuvorlik: texnik mutaxassisliklar

Kam ta’minlangan talabalar uchun

Chegarasi: yiliga 25 000$ gacha

Kvota: 300 ta maxsus joy

Shartlar: ishga kirgandan keyin to‘liq qaytarish

2.1. Tayyorgarlikning ustuvor yo‘nalishlari

2025-yilda O‘zbekiston iqtisodiyoti uchun strategik ahamiyatga ega bo‘lgan mutaxassisliklarga alohida e’tibor qaratilmoqda:

Yo‘nalish	Kvota ulushi	maks. summa	Bonuslar
Energiya va qayta tiklanadigan manbalar	25%	25 000$	stipendiyaga +10%
Transport va logistika	20%	$22,000	Kafolatlangan amaliyot
Shaharsozlik va aqlli shahar	15%	$20,000	Hukumatdan mentor

«2025-yilda biz birinchi marta kam ta’minlangan oilalardan chiqqan talabalar uchun alohida kvotalar ajratdik. Endilikda 300 nafar iqtidorli yoshlar ota-onalarining moliyaviy ahvolidan qat’i nazar, dunyoning eng yaxshi oliy o‘quv yurtlarida tahsil olishlari mumkin bo‘ladi.»

– Oliy ta’lim vaziri o‘rinbosari

3. 2025-yilda ta’lim krediti olish

Talaba kreditini rasmiylashtirish tartibi soddalashdi, biroq quyidagi tafsilotlarga e’tibor qaratish talab etiladi:

3.1. Bosqichma-bosqich ko‘rsatma

Dasturni tanlash

Kredit turini (mahalliy/xalqaro) aniqlang va mezonlarga mosligini tekshiring

Hujjatlarni tayyorlash

Pasport, oliy ta’lim muassasasi bilan shartnoma, oilaviy daromad ma’lumotnomasi, akademik yutuqlar

Talabnoma yuborish

Talim-krediti.mf.uz portali orqali yoki 12 ta vakolatli bank filiallarida

Mablag‘ olish

Tasdiqlangandan keyin 10 ish kuni ichida to‘g‘ridan-to‘g‘ri universitetga o‘tkazish

Rasmiylashtirishdan oldin bilish muhim

Arizani ko‘rib chiqish muddati – kredit turiga qarab 5 dan 15 ish kunigacha
Xalqaro dasturlar uchun oliy ta’lim muassasasiga qabul qilinganlik tasdig‘i talab etiladi
Imtiyozli toifalar maqomini tasdiqlovchi hujjatlarni taqdim etishi kerak
Muddatidan oldin to‘lash 1 yillik o‘qishdan keyin jarimalarsiz amalga oshiriladi

Yoshlarni moliyaviy qo‘llab-quvvatlash: 2025-yilda O‘zbekiston talabalari va tadbirkorlari uchun kredit dasturlari

2025-yilda O‘zbekistonda yoshlarni ta’lim va biznesga kreditlash tizimi yangi rivojlanish bosqichiga ko‘tarildi. Davlat iqtidorli talabalar va yosh tadbirkorlarni qo‘llab-quvvatlash uchun rekord darajadagi 1,2 trillion so‘m (≈100 million dollar) ajratdi.

Yosh tadbirkorlar uchun biznes kreditlari: startaplar va innovatsiyalar

O‘zbekiston yosh tadbirkorlari 2025-yilda startaplar va kichik biznesni qo‘llab-quvvatlash uchun ishlab chiqilgan maxsus kredit dasturlaridan foydalanishlari mumkin. Ushbu moliyaviy vositalar innovatsion g‘oyalarni muvaffaqiyatli tijorat loyihalariga aylantirishga yordam beradi.

Dastur	maks. summa	Stavka	Muddati	Xususiyatlar
«Kelajakka qadam»	100 mln so‘m (~$8,000)	14%	5 yil	Har qanday biznes g‘oyalar uchun
«Startap yoshlar»	50 mln so‘m (~$4,000)	10%	3 yil	Faqat IT-loyihalar uchun

«Kelajakka qadam» dasturi yosh tadbirkorlarga o‘z biznesini rivojlantirish uchun 100 million so‘mgacha mablag‘ olish imkonini beradi. Ushbu mablag‘lar asbob-uskunalar sotib olish, binolarni ijaraga olish yoki marketing faoliyati uchun ishlatilishi mumkin. Dasturning o‘ziga xos xususiyati dastlabki 6 oyda imtiyozli davr bo‘lib, bunda faqat kredit bo‘yicha foizlar to‘lanadi.
IT-startaplar uchun yillik 10 foizlik pasaytirilgan foiz stavkasi bilan «Startap-yoshlar» maxsus dasturi ishlab chiqilgan. Ushbu tashabbus O‘zbekistonning raqamli iqtisodiyotini qo‘llab-quvvatlashga qaratilgan bo‘lib, yosh dasturchilar, dizaynerlar va texnologiya sohasidagi boshqa mutaxassislarga o‘z loyihalarini amalga oshirishda yordam beradi.

«2025 yilda yoshlar tadbirkorligini qo‘llab-quvvatlashga alohida e’tibor qaratdik. Har bir iqtidorli yosh boshlang‘ich kapitaldan qat’i nazar, o‘z biznes g‘oyalarini amalga oshirish imkoniyatiga ega bo‘lishi kerak.»

– O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi vakili

Kreditlarni rasmiylashtirish tartibi: raqamli yechimlar va hujjatlar

2025-yilda yoshlar uchun ta’lim va biznes kreditlarini olish jarayoni maksimal darajada sodda va shaffof bo‘ldi. Jarayonning asosiy qismi rasmiy davlat portallari orqali onlayn tarzda o‘tkaziladi.

Ta’lim krediti olish uchun ariza berish uchun talim-krediti.mf.uz maxsus portaliga tashrif buyurish yoki my.gov.uz yagona davlat xizmatlari portalidan foydalanish lozim. Ushbu platformalar so‘rovnomani to‘ldirish, hujjatlar skanerini yuklash va real vaqt rejimida ariza holatini kuzatish imkonini beradi.

Qarz oluvchilarga qo‘yiladigan asosiy talablar O‘zbekiston fuqaroligi va kunduzgi ta’limni o‘z ichiga oladi. Ijtimoiy himoyaga muhtoj oilalardan bo‘lgan talabalar uchun soddalashtirilgan shartlar mavjud – ularga garov yoki kafillar talab qilinmaydi. Buning o‘rniga davlat bunday kreditlar bo‘yicha kafil bo‘ladi.

Kredit rasmiylashtirish uchun zarur hujjatlar

Ta’lim kreditlari uchun pasport yoki ID-karta, ta’lim muassasasi bilan tuzilgan shartnoma va oilaning daromadlari to‘g‘risidagi ma’lumotnoma talab qilinadi. Biznes kreditlari batafsilroq hujjatlar to‘plamini, jumladan biznes-reja, moliyaviy bashoratlar va kasbiy malakani tasdiqlovchi hujjatlarni talab qiladi.

Arizani ko‘rib chiqish muddati kredit turi va tizimning yuklanganligiga qarab 3 kundan 10 ish kunigacha. Eng qizg‘in davrlarda (avgust-sentyabr) murojaatlarning ko‘pligi sababli ishlov berish vaqti 15 kungacha cho‘zilishi mumkin.

Ariza ma’qullangach, mablag‘lar to‘g‘ridan-to‘g‘ri ta’lim muassasasi yoki biznes-loyiha hisob raqamiga o‘tkaziladi. Bu kredit mablag‘laridan maqsadsiz foydalanish imkoniyatini istisno qiladi va pullarning aynan ta’limga yoki tadbirkorlik faoliyatini rivojlantirishga sarflanishini kafolatlaydi.

Batafsil