Oʻzbek 
O‘zbekistonda ishsizlar uchun mikroqarzlar
15.08.2025
2025-yilda ishsiz O‘zbekiston fuqarolari rasmiy bandligi bo‘lmasa-da, bir necha usulda mikroqarz olishlari mumkin. Banklar va mikromoliya tashkilotlari to‘lov qobiliyatini tasdiqlashning muqobil usullarini hisobga olgan holda maxsus dasturlar ishlab chiqdilar.
1. Ishsizlarga mikrokredit olish uchun qonuniy asoslar
O‘zbekistonning zamonaviy kredit qonunchiligi rasmiy bandlik bo‘lmagan taqdirda ham qarz olish imkonini beradi. 2023-2025-yillardagi asosiy o‘zgarishlar ushbu toifadagi qarz oluvchilar uchun imkoniyatlarni sezilarli darajada kengaytirdi:
- Muqobil skoring – banklar oxirgi 12 oydagi xarajatlar va to‘lovlarni (kommunal xizmatlar, mobil aloqa, bank o‘tkazmalari) tahlil qiladi. Barqaror to‘lov tarixi bilan tasdiqlash imkoniyati 40-60% ga oshadi.
- O‘zini o‘zi band qilgan shaxs maqomi – yakka tartibdagi tadbirkor yoki o‘zini o‘zi band qilgan shaxs sifatida ro‘yxatdan o‘tish yillik 24% dan yuqori foiz stavkalari bilan maxsus kredit dasturlarida ishtirok etish huquqini avtomatik ravishda beradi.
- Moslashuvchan baholash shartlari – 2024-yildan boshlab banklar qarz oluvchining mol-mulki, ma’lumoti va hatto boshqa moliya muassasalaridagi kredit tarixini ham hisobga olishi mumkin.
2. Mikroqarz olishning asosiy usullari
Mulk garovi ostida
Ishsizlar uchun eng ishonchli variant – garov kreditlari. 2025-yilda banklar qabul qiladi:
- Ko‘chmas mulk (kvartiralar, uylar, yer uchastkalari) – baholash qiymatining 70% gacha qismi
- Avtomobillar (10 yildan oshmagan) – bozor narxining 50% gacha
- Zargarlik buyumlari (probir tamg‘asi bilan) – narxining 90% gacha
Garovli mikroqarzlar bo‘yicha o‘rtacha stavkalar yillik 22-28 foizni tashkil etadi, muddati – 3 oydan 5 yilgacha.
O‘zini o‘zi band qilganlar uchun
O‘zini o‘zi band qilganlar soliq organlarida ro‘yxatdan o‘tganidan keyin maxsus dasturlardan foydalanish imkoniyatiga ega bo‘ladi:
- «Boshlang‘ich kapital» – yillik 25% bilan 30 mln so‘mgacha
- «Biznesni rivojlantirish» – 3 yilga 50 mln so‘mgacha
- Soddalashtirilgan sxema bo‘yicha tezkor kreditlar – 1 ish kunida yechim
Daromadni tasdiqlash uchun ko‘chirma yoki oxirgi 3 oylik chek kifoya.
Muqobil skoring orqali
Faol moliyaviy tarixga ega ishsizlar quyidagilarni olishi mumkin:
- Svet, gaz va suv uchun to‘lovlar tahlili asosida 10 mln so‘mgacha mikroqarzlar
- Mobil banking ma’lumotlariga ko‘ra 5 million so‘mgacha bo‘lgan kredit kartalar
- Ijobiy kredit tarixi mavjud bo‘lganda MFOga ekspress-qarzlar
Bu holatda foiz stavkalari yuqori – yillik 36 foizdan 49 foizgacha.
Onlayn mikroqarzlar
Daromadni tasdiqlamasdan pul olishning eng tezkor usuli:
- Mobil ilovalar (SQB, Hamkorbank) orqali tezkor qarzlar – 30 kunga 3 million so‘mgacha
- Elektron hamyonlardagi kredit liniyalari (Payme, Click) – 5 million so‘mgacha limit
- Biometrik ma’lumotlar bo‘yicha ekspress kreditlar – 15 daqiqada rasmiylashtirish
Onlayn qarzlarning o‘rtacha stavkasi kuniga 1,5-2%, maksimal muddati – 60 kun.
Muhim: 2025-yilda O‘zbekiston Markaziy banki mikroqarzlar bo‘yicha eng yuqori foiz stavkasini yillik 49 foiz darajasida belgiladi. Yuqori stavkali barcha takliflar noqonuniy hisoblanadi.
3. 2025-yilda ishsizlar uchun Top 5 bank
«Turon bank» ATB
| Bank | Dastur | Shartlar |
|---|---|---|
| Mikrokreditbank | «Ommabop 2» | 10 mln so‘mgacha, 27% garovsiz |
| Xalq banki | «Onlayn mikro» | Pasport bo‘yicha 32%, 5 mln so‘mgacha |
| Agrobank | «Mahalla loyihasi» | Kafolat ostida 50 mln so‘mgacha, 25% |
| «Mikroqarz» | 3 mln so‘mgacha, kuniga 1,8% kafolat bilan, onlayn | |
| Ipak yo‘li banki | «Qulay mikroqarz» | 10 mln so‘mgacha, 32%, ikki hujjat bo‘yicha 12 oygacha |
2025-yilda mikroqarz tanlashda ishsizlar shartnoma shartlarini, ayniqsa yashirin komissiyalar va kechiktirilgan to‘lovlar uchun jarimalarni diqqat bilan o‘rganib chiqishlari lozim. Eng maqbul variant – to‘lov qobiliyatingizni sinab ko‘rish uchun qisqa muddatga kichik mablag‘lardan (2-3 million so‘m) boshlashdir.
O‘zbekistonda ishsizlar uchun mikroqarzlar: olish shartlari va 2025-yilning eng yaxshi takliflari
2025-yilda O‘zbekistonning ishsiz fuqarolari rasmiy bandligi yo‘qligiga qaramay, mikroqarz olishning bir nechta variantlariga ega. Bank muassasalari moslashuvchan kreditlash shartlari va to‘lov qobiliyatini tasdiqlashning muqobil usullari bilan maxsus dasturlarni taklif etadi.
Joriy kredit shartlari va mikroqarzlar bo‘yicha bank takliflari
O‘zbekiston moliya muassasalari 2025-yilda ishsizlar uchun mahsulotlar qatorini sezilarli darajada kengaytirdi. Mikroqarzning asosiy parametrlari:
- Kreditlash summalari – 2 mln so‘mdan (tezkor onlayn kreditlar) 100 mln so‘mgacha (ko‘chmas mulk garovi ostida). Ta’minotsiz mikroqarzning o‘rtacha miqdori 5-15 million so‘mni tashkil etadi.
- Qaytarish muddatlari – 3 oydan (tezkor kreditlar) 5 yilgacha (ishsizlar uchun ipoteka dasturlari). Mashhur variant – 12-24 oylik qarzlar.
- Foiz stavkalari yillik 22 foizdan (garov evaziga) 49 foizgacha (bir zumda onlayn kreditlar) o‘zgaradi. Bozor bo‘yicha o‘rtacha ko‘rsatkich garovsiz mahsulotlar uchun 30-35% ni tashkil etadi.
Turonbank: mol-mulkni garovga olgan holda qarzlar
Bozor yetakchilaridan biri ishsizlarga qulay shartlarni taklif qiladi:
- Yillik 29% dan yuqori stavka
- Avtomobil garovi ostida 50 million so‘mgacha bo‘lgan summa
- Ko‘chmas mulk qiymatining 70% gacha olish imkoniyati
Ariza 1-3 ish kunida tasdiqlanadi, minimal kredit muddati – 6 oy.
Mikrokreditbank: ishsizlar uchun maxsus dasturlar
Rasmiy ish joyi bo‘lmagan fuqarolar uchun noyob takliflar:
- 27-28% ta’minotsiz foiz stavkasi
- Kafil mavjud bo‘lganda 20 million so‘mgacha cheklov
- Birinchi to‘lovni kechiktirish bilan moslashuvchan to‘lov jadvali
Rasmiylashtirish uchun faqat pasport va shaxsni tasdiqlovchi har qanday hujjat talab qilinadi.
Xalq banki: ma’lumotnomalarsiz onlayn kreditlash
Mikroqarz olishning eng qulay usuli:
- 25 foizdan (uzoq muddatli) 32 foizgacha (tezkor kreditlar)
- Bo‘limga tashrif buyurmasdan maksimal summa – 15 million so‘m
- Mobil ilova orqali 15 daqiqada yechim
Majburiy shart – bank tizimida ro‘yxatdan o‘tish va biometrik ma’lumotlar orqali tasdiqlash.
Qarz oluvchilarga qo‘yiladigan talablar va mikrokreditlarni tasdiqlash shartlari
Soddalashtirilgan kreditlash sxemalariga qaramay, O‘zbekiston banklari barcha toifadagi qarz oluvchilar uchun asosiy mezonlarni belgilaydi:
- Fuqarolik va yosh – faqat 18 yoshdan 60 yoshgacha bo‘lgan O‘zbekiston fuqarolari (ba’zi banklarda yuqori chegara 65 yoshgacha ko‘tarilgan). Chet elliklar va fuqaroligi bo‘lmagan shaxslarga mikroqarzlar berilmaydi.
- Moliyaviy tarix – muqobil skoring uchun kamida 12 oylik faol to‘lovlar (kommunal xizmatlar, mobil aloqa, bank o‘tkazmalari) talab qilinadi. Salbiy kredit tarixi mavjud bo‘lsa, ma’qullanish ehtimoli 40-60 foizga kamayadi.
- Texnik talablar – onlayn kreditlar faqat banklarning mobil ilovalarida ro‘yxatdan o‘tgan mijozlarga taqdim etiladi. SMS yoki biometrik tizim orqali tasdiqlash majburiydir.
Foydali maslahat: Mikroqarz olish uchun ariza topshirishdan oldin O‘zbekiston Markaziy banki orqali kredit tarixingizni tekshiring. Hisobotdagi xatolarni tuzatish ma’qullash ehtimolini 25-30% ga oshirishi mumkin.
Qo‘shimcha imkoniyatlar va maxsus dasturlar
2025-yilda ishsizlar bir nechta maxsus takliflardan foydalanishi mumkin:
- Ijtimoiy kreditlar – yillik 22 foizlik qat’iy stavkada davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash dasturlari. Maksimal summa – 2 yilga 10 million so‘m.
- Mavsumiy aksiyalar – ko‘plab banklar yilning ma’lum davrlarida (odatda yanvar-fevral va sentyabr-oktyabr oylarida) stavkalarni 3-5% ga pasaytiradi.
- Kredit ta’tillari – murakkab moliyaviy holat tasdiqlanganda to‘lovlarni 1-3 oyga kechiktirish imkoniyati.
2025-yilda mikroqarz tanlashda turli banklarning shartlarini sinchkovlik bilan taqqoslash, yashirin komissiyalar va muddatidan oldin to‘lash uchun jarimalarga alohida e’tibor qaratish lozim. Eng maqbul strategiya – o‘z to‘lov qobiliyatingizni jiddiy xavf-xatarsiz sinab ko‘rish uchun qisqa muddatga kichik miqdorlardan (3-5 million so‘m) boshlashdir.
2025-yilda ishsizlar uchun mikroqarzlar: rasmiy daromadsiz pulni qayerdan olish mumkin
Joriy yilda O‘zbekistonda ishsizlar banklar va mikromoliya tashkilotlari orqali 2 mln so‘mdan 100 mln so‘mgacha mikroqarz olishlari mumkin. Yangi kreditlash qoidalari to‘lov qobiliyatini tasdiqlashning muqobil usullaridan foydalangan holda daromadlar to‘g‘risidagi ma’lumotnomasiz qarzlarni rasmiylashtirish imkonini beradi.
Ishsizlar uchun mikrokreditlarning asosiy xatarlari va cheklovlari
Rasmiy ishga joylashmasdan mikroqarz olishda qarz oluvchilar bir nechta muhim xavflarga duch kelishadi. Bunday mahsulotlar bo‘yicha foiz stavkalari garov ta’minoti mavjud bo‘lmaganda yillik 49% ga yetadi, bu esa ishlaydigan fuqarolar uchun standart bank takliflaridan 1,5-2 baravar yuqori.
Garovli kreditlarni rasmiylashtirishda mol-mulkni yo‘qotishning haqiqiy xavfi mavjud – banklar to‘lovlar kechiktirilganidan 90 kun o‘tgach, garovni amalga oshirish tartibini boshlashga haqli. Statistik ma’lumotlarga ko‘ra, ishsiz qarz oluvchilarning taxminan 15 foizi birinchi yarim yillikda to‘lov muammolariga duch kelmoqda.
Ushbu toifadagi qarz oluvchilar uchun mikroqarzlarning maksimal miqdori odatda kafillar mavjud bo‘lgan taqdirda ham 50 mln so‘m bilan cheklanadi. 30% hollarda banklar qo‘shimcha ravishda kredit sug‘urtasini talab qiladi, bu esa kreditning umumiy qiymatini 5-7% ga oshiradi.
Ishsiz fuqarolarni kreditlashning muqobil variantlari
Rasmiy ishga ega bo‘lmagan, ammo moliyalashtirishga muhtoj bo‘lganlar uchun muqobil yechimlar mavjud. O‘zini o‘zi band qilgan shaxs sifatida ro‘yxatdan o‘tish yillik 24 foizdan boshlab pasaytirilgan stavkalar bilan maxsus kredit dasturlariga kirish imkonini beradi. «Mikrokreditbank» bandlik markazlarida ro‘yxatdan o‘tgan fuqarolar uchun 22% lik ijtimoiy kreditlarni taklif etadi.
Mikro moliya
2025-yilda ishsizlarni kreditlashdagi yangiliklar
Yil boshidan buyon barcha onlayn kreditlar faqat biometrik identifikatsiya bilan rasmiylashtirilmoqda. Yangi tizim shaxsni tasdiqlash vaqtini 5 daqiqagacha qisqartirish imkonini beradi, biroq yagona biometrik ma’lumotlar bazasida oldindan ro‘yxatdan o‘tishni talab qiladi.
Banklar garov mahsulotlari qatorini sezilarli darajada kengaytirdilar – endi ular nafaqat ko‘chmas mulk va avtomobillarni, balki qishloq xo‘jaligi texnikasi, asbob-uskunalar va ba’zi hollarda hatto kelajakdagi hosilni ham garovga oladilar. Bunday dasturlar uchun limitlar 2024-yilga nisbatan 25% ga oshdi.
SQB Mobile, Hamkor Mobile va Uzumbank mobil ilovalari 15 million so‘mgacha mikroqarzlarni to‘liq masofaviy rasmiylashtirishni taklif etadi. Tezkor baholash texnologiyasi 20 dan ortiq parametrlarni, jumladan internet-bankingdagi faollik va kommunal to‘lovlar tarixini tahlil qiladi.
Ekspert fikri: Markaziy bank mutaxassislari ishsizlarga kichik miqdorlardan (3-7 million so‘m) boshlashni va jarimalarsiz muddatidan oldin qaytarish imkoniyati bilan kreditlarni tanlashni tavsiya etadi. Bu ortiqcha to‘lovni minimallashtirish va to‘lov qobiliyatini tekshirish imkonini beradi.
Mikroqarz tanlashda shartnoma shartlarini, ayniqsa kechiktirilgan jarimalar va yashirin komissiyalar haqidagi bandlarni diqqat bilan o‘rganib chiqish lozim. 2025-yilda barcha banklar shartnomaning dastlabki bo‘limlarida kreditning to‘liq qiymatini ko‘rsatishlari shart – bu ko‘rsatkich ortiqcha to‘lovni real baholashga yordam beradi.
Bank mahsulotlariga muqobil kredit kooperativlari va o‘zaro yordam dasturlari bo‘lishi mumkin, bu yerda stavkalar odatda yillik 15-18% dan oshmaydi. Biroq, bunday variantlar kirish to‘lovlarini talab qiladi va ko‘pincha mablag‘lardan foydalanish muddatlari bo‘yicha cheklovlarga ega.
