Oʼzbekistonda qanday qilib davolanish uchun qarzga pul olish mumkin

Borgan sari qarz oluvchilar an’anaviy kreditlashdan voz kechib, kartada onlayn tarzda kredit olish uchun ariza berishni afzal ko’rishmoqda. Bu do’stlar yoki tanishlar yordamiga murojaat qilmasdan kerakli miqdorni olishning qulay usuli. Qabul qiling, agar sizga kichik miqdor kerak bo’lsa, bankka borish mantiqiy emas. Bundan tashqari, banklar ko’p hollarda ish kunlarida soat 18.00 gacha ishlaydi. Ammo yarim tunda yoki dam olish kunlarida pul kerak bo’lsa-chi? Kutilmagan holatlar har kim bilan sodir bo’lishi mumkin – ularning telefoni o’g’irlangan, muzlatgich buzilgan, yuqori qavatdagi qo’shnilar suv ostida qolgan, qarindoshi kasalxonaga yotqizilgan. Fors-major holatlari tezkor qaror qabul qilishni talab qiladi va bu holda onlayn kredit olish eng maqbul yechim hisoblanadi.

Onlayn kredit O’zbekiston: qayerdan qarz olish kerak?

Mikromoliya tashkiloti yoki bankdan kartangiz bo’yicha kredit olishingiz mumkin. Amalda bankdan bunday kredit olish qiyin. Banklar arizani ko’rib chiqish uchun uzoq vaqt talab etadi va faqat ushbu moliya instituti tomonidan xizmat ko’rsatgan (depozitga ega, ish haqi/pensiya/stipendiya oladigan) va ochiq karta hisobvarag’iga ega bo’lgan mijozlarga kredit berishni ma’qullaydi.

MKO-larda arizalarni ma’qullash darajasi taxminan 60-80% ni tashkil qiladi, ko’plab mikrokredit tashkilotlari dam olish va bayramlarsiz 24/7 pul chiqaradilar. Toshkent shahrida onlayn kredit olish uchun ariza topshirishda sizga quyidagilar kerak bo’ladi:

• O‘zbekiston fuqarosining amaldagi pasporti. Kredit olish uchun faqat katta yoshdagi qarz oluvchilar murojaat qilishlari mumkin.
• Soliq identifikatsiya raqami (TIN).
• istalgan milliy operatorning mobil raqami.
• istalgan bankning amaldagi kartasi.

Ba’zi MKO-lar qo’shimcha hujjatlarni yoki kafilning mavjudligini so’rashi mumkin, ammo bunday tashkilotlar ko’p emas.

Kartaga onlayn kredit – asosiy afzalliklari

Mikrokreditlar bo’yicha foiz stavkasi bankdagiga qaraganda yuqori, ammo boshqa tomondan, pul qisqa muddatga qarzga olinadi va shuning uchun ortiqcha to’lov ahamiyatsiz. Ayrim mikrokredit tashkilotlari birinchi ssudani 0% stavkada berishadi, keyingi safar esa chegirma taklif qilishadi (agar qarz oluvchi oldingi kreditni o‘z vaqtida, kechiktirmasdan to‘lagan bo‘lsa).

Onlayn kreditning asosiy afzalliklari (O’zbekiston):

• daromadni tasdiqlovchi hujjatsiz pul chiqarish. Ishsizlar, yomon kredit tarixi va past kredit reytingiga ega bo’lgan shaxslar, tug’ruq ta’tilidagi onalar, talabalar va nafaqaxo’rlar MKO-dan kredit olishlari mumkin.
• 5 daqiqada kredit olish uchun ariza bering. Sizga har qanday gadjet va internet kerak bo’ladi. Shaklni bir marta to’ldirishingiz kerak, keyingi paytlarda qarz oluvchi shunchaki kredit miqdori va muddatini ko’rsatadi.
• Tez kreditni tasdiqlash. Baholash tizimlari arizani o’rganadi, ular ariza shaklidagi ma’lumotlarni tezda tahlil qiladilar va 70% hollarda ijobiy bo’lgan hukm chiqaradilar. Statistik ma’lumotlarga ko’ra, anketalarning taxminan 5% noto’g’ri yoki xatolar bilan to’ldirilgan, shuning uchun tizim ularni rad etadi. Hech qanday muammosiz onlayn kredit olish uchun barcha ma’lumotlarni diqqat bilan tekshiring.
• Vaqtni tejash. Bankka borib, yo‘lda vaqt o‘tkazib, hujjatlarni yig‘ishtirib, navbat kutishning hojati yo‘q. Siz istalgan vaqtda istalgan joydan murojaat qilishingiz mumkin.
• Onlayn pul. Tasdiqlangandan so’ng, tasdiqlangan miqdor darhol kartaga o’tkaziladi – siz uni keyingi o’tkazishingiz yoki naqd pullashingiz mumkin.

Kreditning barcha shartlari oldindan aniqlanishi kerak. Agar biron sababga ko‘ra Toshkent shahridagi onlayn kreditingizni o‘z vaqtida to‘lay olmasangiz, kreditorni oldindan xabardor qiling. Ko’pgina MKO-lar uzaytirish xizmatini taklif qiladi, unda siz faqat foizlarni to’lash orqali kredit muddatini uzaytirishingiz mumkin. Shunday qilib, siz ishonchli qarz oluvchi sifatida obro’ingizni saqlab qolgan holda, kechiktirilgan to’lovlar, jarimalar to’lamaysiz.

Muddatlari, shartlari va qarz oluvchiga boʼlgan talablardan kelib chiqib – kreditlar va qarzlarning koʼplab turlari bor.

Qarz oluvchi uchun qancha muddat va talablar boʼyicha – qulay shartlar koʼp boʼlsa – kreditor uchun xavf yuqori va oʼz navbatida, kredit va qarzning qiymati ham yuqori boʼladi. Shuning uchun har bir muayyan holat oʼz yechimiga ega.

Kredit va qarzlarni nafaqat banklar, balki turli moliyaviy tashkilotlar – MKTdan lombardgacha berishi mumkin.

Masalan, maqsadli kreditni aniq tugal ravishda bayon etilgan maqsadda (masalan, yer, koʼchmas mulk). Maqsadsiz kreditni har qanday maqsadlarda olish mumkin (masalan, taʼtil yoki davolanish uchun). Odatda uning foiz stavkasi maqsadli nisbatan yuqori boʼladi.

BIR VАQTDА YoKI BOSQIChMА-BOSQICh. Kredit yoki qarzgi bosqichma-bosqich yoki bir yoʼla soʼndirish mumkin – bu odatda muayyan kredit shartlariga bogʼliq boʼladi.

Qarzlar shuningdek foiz stavkasidan kelib chiqib farqlanadi. Banklar oʼz mijozlariga nisbatan past stavkalarni taklif qilishga tayyordirlar. Аmmo ular faqat oʼzlarining talablariga javob beradigan qarz oluvchilar bilan ishlashga tayyorligidan kelib chiqsak, buni afzallik toʼlaqonli afzallik deb hisoblab boʼlmaydi. MKTda esa stavkalar, qarz olish imkoniyati singari yuqoriroq.

Kredit yoki qarz ? Kredit qarzdan nimasi bilan farq qiladi ?

Kredit

Kim bermoqda: Bank
Rasmiylashtirish muddati: Sekinroq
Shaxsiy ishtirok: Deyarli har doim
Qarz oluvchiga boʼlgan talablar: Yuqori
Kredit qiymati: Past

Qarz

Kim bermoqda: MKT, lombardlar
Rasmiylashtirish muddati: Tezroq
Shaxsiy ishtirok: Deyarli har doim
Qarz oluvchiga boʼlgan talablar: Past
Kredit qiymati: Yuqori

Kredit olishdan avval, siz tanlagan kreditorda Oʼzbekiston Respublikasi Markaziy banki bergan maxsus litsenziyasi borligini albatta tekshirib koʼring.

Аgar Siz munosib dam olishga – pensiyaga chiqqan boʼlsangiz ham, qarz olishingiz mumkinligi toʼgʼrisida bilasizmi? Ha, albatta, olishingiz mumkin!  Qarzni imkon qadar soddalashtirilgan tartibda, ortiqcha hujjatlar toʼplamini yigʼmasdan olishingiz mumkin. Buning uchun faqat pasport va bank kartasi kerak boʼladi.

Pensionerlar uchun keng turdagi takliflarni banklarni va mikrokredit tashkilotlarni kreditlash dasturlaridan izlab topsa boʼladi. Hozirgi kunda savjud boʼlgan dasturlarni umumlashtirib, quyidagilarni taʼktdlashimiz mumkin:

• Siz har oy pensiya oladigan Oʼzbekiston Respublikasi fuqarosi boʼlishingiz shart;
• Sizning yoshingiz 75 yoshdan yuqori boʼlishi kerak emas;
• kreditlash muddati 1 yildan yuqori boʼlmaydi, aksariyat hollarda undan ham qisqaroq boʼladi;
• 5 000 000 soʼmdan 25 000 000 soʼmgacha – pensiya yoshida boʼlgan potentsial qarz oluvchiga beriladigan qarz summasi, u oladigan oylik pensiya toʼlovlariga toʼgʼridan-toʼgʼri bogʼliq hisoblanadi;
• foiz stavka yillik 14,0 dan 18,0 gacha.

Shuni alohida taʼkidlash kerakki, pulga shoshilinch ehtiyoj yuzaga kelganda, banklarning xizmatlaridan foydalanish imkoniyati, ularda masalani hal etish muddati choʼzilishi sababli nisbatan qisqaroq boʼladi.  Bunday holatda mikrokredit tashkilotlar yordamga keladi. Bank kartasiga yarim soat ichida pul tushirish uchun, soʼrovnomani toʼldirishingiz va uni MKT saytiga yuborishingizni oʼzi kifoya.

Bank va mikrokredit tashkilotlarining ko‘pgina mijozlari qarz qaytarib berilmasa qanday oqibatlarga olib kelishini bilishmaydi. Agar qarz qaytarilmasa nima bo‘ladi ?

Dastlab mikroqarzlarni to‘lanmasligining oqibatlari to‘g‘risida to‘xtab o‘tamiz.

Mikroqarzlarni to‘lanmasligining oqibatlariga quyidagilar kiradi:

• Qo‘ng‘iroqlar.
• Shaxsiy uchrashuvlar.
• Sud qarori — odamdan qarzni undirishni eng tezkor usuli. Sudning MKT foydasiga qaroridan keyin, sud ijrochilari bank kartalaringizni va mol-mulkingizni xatlashlari mumkin.

Qarz oluvchini qarzni vaqtida qaytara olmasligini 3 ta varianti bor:

• Shartnomadagi qo‘pol xatolar.
• Qarz restrukturizasiya qilinishi.
• Qarz qayta moliyalashtirilishi.

Biroq, odatda yuqorida keltirilgan vaziyatlarning biriga tushib qolish biroz qiyinroq. Siz restrukturizasiya va qayta moliyalashtirish taomillarini qo‘llashga erishishingiz mumkin, ammo ular sizni javobgarlikdan ozod etmaydi, balki shunchaki shartnoma shartlari o‘zgartiriladi va qarzni to‘lash muddatlari uzaytiriladi.

MKT nomidan xodimlar qarzni undirishadi.

Biroq, MKTning undirish xizmati xodimlari mijoz bilan noma’qul muomala qilish, ovoz ko‘tarish, qo‘rqitish va uy egasining ruxsatisiz ichkariga kirish huquqlariga ega emasdirlar. Agar bunday holat ro‘y bergan bo‘lsa, har qanday fuqaro huquqni muhofaza qilish organlariga ariza berishi mumkin.

Qarz yukini qanday kamaytirish mumkin?

Buning uchun MKT murojaat qilishingiz va vaziyatingiz qiyinligini tushuntirishingiz kerak. Ba’zi MKTlar va banklar sizni vaziyatingizni to‘g‘ri tushungan holda, muayyan muddatga foizlar hisoblanishini to‘xtatishlari mumkin.  Biroq buning uchun Siz zarur dalillarni, masalan, ish beruvchi bilan bekor qilingan mehnat shartnomasini nusxasi yoki siz jiddiy kasal bo‘lganligingiz to‘g‘risidagi kasalxonadan ma’lumotnomani taqdim etishingiz zarur bo‘ladi.

Qarz qanchalik ortishi mumkin?

Asosiy qarz bo‘yicha muddati o‘tgan qarzdorlikka shartnomangizda belgilangan foizlar summasi qo‘shiladi. Ba’zan MKTlar ma’lumotlarni buzib ko‘rsatishadi va qonun yoki shartnomaga ko‘ra belgilangandan ancha ko‘proq summalarni so‘rashadi. Qarzdorlikni to‘lashdan avval, uni albatta qayta tekshiring. Shuningdek Siz MKTdan qarz to‘lashni kechiktirganingiz uchun jarimalarni bekor qilishni talab qilish huquqiga egasiz.

Muhim

Qonunga ko‘ra, MKTlar qarz summasidan 2 baravar ortiq bo‘lmagan summani undirishlari mumkin.

Qanday qilib MKTlarni qonunbuzarligi uchun javobgarlikka tortish mumkin ?

Agar MKT xodimlari hayotingiz va sog‘lig‘ingizga tahdid qilsa – ichki ishlar organlariga ariza yozamiz va dalillarni ilova qilamiz: telefon suhbatlari yozuvlari, xabarlarni skrinshotlari yoki guvohlarni jalb qilamiz. Agar ichki ishlar organlari arizani qabul qilishdan bosh tortsa, ulardan yozma javobni taqdim etishni talab qiling.

MKT tomonidan har qanday qonunbuzarlikka yo‘l qo‘yilganda, Markaziy bankka shikoyat qilamiz, chunki u MKTlar faoliyatini nazorat qiladi, buni pochta, Markaziy bankning ishonch telefoni yoki sayti orqali qilish mumkin.

Naqd kredit olasizmi yoki onlayn tarzdami? Bu savolga aniq javob berishning iloji yo’q. Ba’zi hayotiy vaziyatlarda faqat naqd pul kerak bo’ladi: karta to’lovlari ishlamaydi, Internet yo’q, onlayn to’lovlarda muammo bor. Ko’pgina moliyaviy korxonalar naqd pul kreditlarini taklif qilishadi. Buni qaerda, qanday sharoitlarda qilish mumkin – bu haqda keyinroq gaplashamiz.

Naqd pul krediti: taqdim etish shartlari.

Siz bank, lombard yoki mikromoliya tashkilotidan naqd pul kreditini olishingiz mumkin. Ularning har birida ro’yxatdan o’tish shartlari sezilarli darajada farq qiladi:

1. Bank. Naqd kredit olish uchun ariza berish, siz ijobiy kredit tarixi va daromadingizni rasman tasdiqlash qobiliyatiga ega bo’lgan mavjud qarz oluvchi bo’lishingiz kerak. Agar siz birinchi marta qarz olayotgan bo’lsangiz, kredit reytingingiz tushirilgan, sizning daromadingiz norasmiy – bankdan ijobiy javob olish ehtimoli nolga yaqin.
2. Lombard. Rasmiy daromadsiz naqd pul kreditini lombardda olish mumkin. Siz qimmatbaho buyum garoviga ega bo’lishingiz muhim – maishiy texnika, mo’yna, zargarlik buyumlari, qimmatli qog’ozlar, professional ish asboblari. Muhim: lombard hech qachon mulkni haqiqiy bozor qiymatida baholamaydi; siz ishonishingiz mumkin bo’lgan maksimal miqdor garov narxining 60%-70% ni tashkil qiladi. Kredit to’lanmagan taqdirda, lombard keyinchalik sotish uchun garovni olishga haqli.
3. MKO. Ko’pgina mikrokredit kompaniyalari allaqachon onlayn sohaga o’tgan, ammo O’zbekistonda naqd pulda kredit olishni taklif qilayotganlar ham bor. Siz kattalar fuqarosi sifatida pasportingizni, JShShIR(PINFL)-ni ko’rsatish orqali pul olishingiz mumkin. Sizga mobil telefon raqami va hisobdagi ijobiy yoki nol balansga ega bo’lgan har qanday bankning ishlaydigan to’lov kartasi kerak.

Yuqoridagi tashkilotlarga qo’shimcha ravishda siz xususiy kreditordan kredit olishingiz mumkin. Xususiy kreditorlar naqd pul kreditlarini juda yuqori foiz stavkalarida beradilar, ular ko’pincha noqonuniy faoliyat yuritadilar va ular bilan hamkorlik qilish istalmagan.

O‘zbekistonda qanday maqsadlarda naqd kredit olish mumkin?

MCO bilan bog’lanish orqali siz maqsadli bo’lmagan kreditga murojaat qilishingiz mumkin. Bu shuni anglatadiki, qarz beruvchi qarz oluvchining qanday maqsadda qarz olishini aniqlamaydi. Mikrokredit quyidagi maqsadlarda olinishi mumkin:

• ta’mirlash;
• kommunal xizmatlarni to’lash;
• ijara haqini to’lash;
• o`qish;
• davolash uchun;
• boshqa bank yoki MKOda kreditlarini to’lash.

Talabalar, nafaqaxo’rlar, kredit tarixi yomon bo’lgan qarz oluvchilar, tug’ruq ta’tilidagi onalar, ro’yxatdan o’tmagan, ishsiz yoki norasmiy ish bilan band bo’lgan shaxslar daromadini tasdiqlovchi hujjatsiz naqd pul kreditiga murojaat qilishlari mumkin. Kredit nol kredit reytingiga ega bo’lgan asosiy qarz oluvchilarga beriladi.

Kreditni naqd pulda qanday to’lash kerak?

MKO bilan hamkorlik qilganda, kredit bir miqdorda to’lanishini tushunish kerak: asosiy qarz + foiz. Oylik to’lovlarni amalga oshirish shart emas. Odatda, MKO bir nechta to’lov usullarini taklif qiladi:

• Tashkilot sayti. Ba’zi MKO-larda siz ro’yxatdan o’tishingiz va shaxsiy hisobingizga kirishingiz mumkin bo’lgan rasmiy resurs mavjud. Kartani ulash va anketani to’ldirish orqali siz bank xizmatlari uchun ortiqcha to’lovsiz kreditni to’g’ridan-to’g’ri naqd pulda to’lashingiz mumkin.
• Terminallar. Odatda siz kredit shartnomasi raqamini, tafsilotlarini, jo’natuvchining to’liq ismini va to’lov miqdorini kiritishingiz kerak. Ba’zan maqsad va boshqa ma’lumotlarni ko’rsatish kerak.
• Bank kassasi yoki pochta bo’limi. Oxirgi kunni kutmaslik muhim, chunki ba’zi hollarda to’lov uch kun ichida hisoblanishi mumkin va bu kechikish xavfini tug’diradi. Kassirga barcha ma’lumotlarni to’liq taqdim etish muhimdir.O‘zbekistonda kreditni uchinchi tomon tashkilotida naqd pulda to‘lashda barcha chek va kvitansiyalarni saqlashni unutmang.

Ko‘p qarz oluvchilar o‘zlarining kredit tarixlari salbiyligidan aziyat chekishadi. Kredit tarixini qanday qilib to‘g‘irlash mumkinligini ozchilik biladi. Kredit tarixidagi xatolarga, kredit byurolarga ma’lumotlarni uzatishda xatoga yo‘l qo‘ygan banklarning o‘zlari ham sababchi bo‘lishlari mumkin. Ba’zan oilaviy va shaxsiy ishlar kreditni o‘z vaqtida to‘lashga yo‘l qo‘ymaydi, shuningdek begona pasportga kreditni rasmiylashtiradigan firibgarlarning hatti-harakatlari sababli ham kredit tarixi salbiy bo‘lishi mumkin.

Lombarda biror-bir narsani topshirishdan avval, birinchi navbatda durust va  batartib kompaniyanini tanlash kerak bo‘ladi. Sizga uch yildan ortiq faoliyat yuritayotgan va yirik lombardlar tarmog‘iga tegishli bo‘lgan lombardni tanlashni maslahat beramiz.

Kredit tarixini buzishi mumkin bo‘lgan eng ko‘p uchraydigan 2 sababni batafsil ko‘rib chiqamiz:

•  Bankdagi texnik nosozlik va xato tufayli kredit tarixini salbiylashishi.  Bu holat sizning kredit tarixingizni to‘g‘irlashning eng oson yo‘lining biridir.  Odatda, xatoni yuzaga kelishi aybdor bo‘lgan kreditorni o‘zi uni to‘g‘irlashdan manfaatdor bo‘ladi. Kredit tarixi u (qarz berayotgan bank) tomondan shakllanishidan kelib chiqib, muammo tavsifi bilan kredit tarixini tuzatish to‘g‘risida ariza berilishi kerak.Kredit tarixi kreditor tomonidan tiklanishi shart. Shuningdek, kredit tarixi byurosiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri qo‘ng‘iroq qilishingiz mumkin. Noto‘g‘ri ma’lumot yuzasidan nizolashish to‘g‘risidagi sizning arizangiz berilgan keyin, byuro tekshiruv o‘tkazadi va  kredit tarixini to‘g‘irlashi mumkin.
• Kredit tarixi firibgarlarning aralashuvi sababli salbiylashuvi. Bu holat firibgarlar o‘g‘irlangan hujjatlar yoki undagi ma’lumotlar bo‘yicha kreditni rasmiylashtirganda yuzaga keladi. Bugungi kunda bunday holatlar kam emas. Ko‘pincha, qarindoshlaringizni o‘zi sizning ma’lumotlaringizdan foydalangan holda, kreditni rasmiylashtirishi mumkin. Aslida, shuning uchun mutaxassislar maxinasiyalarni o‘z vaqtida ko‘rish va ma’lumotlarni to‘g‘irlash bo‘yicha choralarni amalga oshirish maqsadida o‘z kredit tarixini muntazam ravishda kuzatib borishni  tavsiya etadilar. Agar sizning tarixingizda Siz olmagan kreditlar borligini bilib qolsangiz, zudlik bilan kredit bergan tashkilotni bu to‘g‘risida xabardor qilishingiz va aybsiz ekanligingizni isbotlashga tayyor bo‘lib turishingiz kerak.

Bank kredit tarixidagi xatolarni tuzatishdan bosh tortsa qanday yo‘l tutishi kerak ?

Bunday holatda Siz bankni javobgarlikka tortish uchun sudga murojaat etishingizga to‘g‘ri keladi. Ko‘pincha sud uzoq davom etadi.

Biroq, bu muammodan xalos bo‘lishning boshqa yo‘li yo‘q. Agar sud sizni haq deb topsa, bankning zimmasiga kredit tarixidagi xatolarni to‘g‘irlash majburiyati yuklatilgan qaror qabul qilinadi.

Bankka murojaat qilishdan avval, o‘z tarixingizni batafsil o‘rganib chiqing va shaxsiy kredit reytingizni so‘rab oling. Bu nafaqat o‘z imkoniyatlariz bo‘yicha bilimlaringizni kengayishiga, balki  kredit berilishini rad etmaydigan bankni tanlab olishga yordam beradi.

Banklar mijozlarga tovarlar va xizmatlarni sotib olish uchun iste’mol kreditlari beradi. Bu jismoniy shaxslar uchun kredit bo’lib, yuridik shaxslarga berilmaydi. Shuningdek, ushbu turkumga kredit uyushmalari, lombardlar va mikrokredit tashkilotlari tomonidan taqdim etiladigan iste’mol kreditlari kiradi. Ularning shartlari odatda o’xshash, ammo loyihalashda turli xil masalalar mavjud.

Toshkentda iste’mol krediti: qanday turlari bor?

Kreditlarni bir nechta shartlarga ko’ra ajratish mumkin:

• Maqsad – maqsadli va maqsadli bo’lmagan kreditlar o’rtasida farqlanadi. Agar siz qaysi mahsulot uchun pul kerakligini aniq bilsangiz, bank bilan hamkorlik qiladigan do’konga boring va tanlangan mahsulot uchun arizani joyida kreditorga topshiring. U pulni to’g’ridan-to’g’ri sotuvchiga o’tkazadi, xaridor tovarni oladi va keyin kreditor bilan hisob-kitob qiladi. Agar siz qarz olib, qayerga sarflanganligi haqida xabar bermasangiz, bu maqsadsiz kredit.
• Garov. Ko’pgina banklar mol-mulk yoki qimmatbaho narsalar bilan ta’minlangan iste’mol kreditini olishni taklif qilishadi. Ba’zi kreditorlar uchinchi tomondan qo’shimcha kafolat talab qiladi. Buyum garovga qo’yilganda, egasi uni sota olmaydi, hadya qila olmaydi yoki almashtira olmaydi. Ba’zida kafolatli kreditlar an’anaviy kreditlarga qaraganda arzonroqdir.
• Belgilangan muddatlar. MKO-lardan onlayn iste’mol krediti odatda 12 oygacha bo’lgan muddatga beriladi, banklar uchun odatiy muddat 1 yildan 5 yilgacha. Kredit muddati to’g’ridan-to’g’ri foiz stavkasiga, garov va kredit sug’urtasiga bo’lgan ehtiyojga ta’sir qiladi. Ro’yxatdan o’tishdan oldin ushbu fikrlarning barchasi aniqlanishi kerak.

Toshkent shahrida qanday shartlarda iste’mol kreditini olish mumkin?

Har bir moliya instituti o’z talablarini belgilaydi, ammo ba’zi talablar hamma uchun asosiy va majburiydir:

• Shaxsiy guvohnoma. MKO va lombardlar oddiyroq bo’lib, kredit olish uchun ariza berishda ular faqat qarz oluvchining shaxsi va yoshini tasdiqlovchi pasportni so’rashadi. Ba’zi tashkilotlar sizdan ikkinchi fotosurat hujjatini (masalan, haydovchilik guvohnomasi) yoki chet el pasportini taqdim etishingizni talab qilishi mumkin. Bu nima uchun kerak? Moliyaviy kompaniya bu boshqa birovning hujjatlaridan foydalanib kredit olishga urinayotgan firibgar emasligini shunday tushunadi. Pulni naqd yoki kartaga o’tkazish yo’li bilan olish mumkin – barchasi kreditorning shartlariga bog’liq.
• Daromadni tasdiqlang. Shaxsiy kredit olish uchun sizga minimal miqdordagi garov kerak bo’ladi. Siz bankka daromad sertifikatini olib kelishingiz kerak, MKO-ga siz shunchaki mablag’lar manbasini ko’rsatishingiz mumkin – stipendiya, ish haqi, pensiya, nafaqa, mulkni ijaraga berishdan olingan daromadlar va boshqalar. Sizning daromadingiz qanchalik yuqori bo’lsa, shuncha ko’p kredit olishingiz mumkin. Agar kafilni jalb qilish mumkin bo’lsa, shartlar yanada qulayroq bo’ladi.
• Kredit sug’urtasi. MKO iste’mol kreditini olish uchun onlayn ariza berishda sug’urta polisini talab qilishi mumkin va bank, albatta, kreditning qaytarilmasligi xavfini sug’urta qiladi. Sug’urta bank uchun kafolat bo’lib xizmat qiladi va u hamkorlikning yanada qulay shartlarini taklif qila oladi.

Kredit olish uchun ariza berishdan oldin, dangasa bo’lmang va kreditning barcha shartlarini o’qib chiqing, shunda siz nafaqat foiz stavkasi, balki boshqa talablar – jarimalar, muddatidan oldin to’lash imkoniyati haqida ham bilishingiz kerak. Shartlarda qo’shimcha xarajatlar yo’qligini tekshirib ko’ring – kartani chiqarish, SMS, notarial xizmatlar yoki yillik sug’urta.

Iste’mol kreditini qayerdan olishni tanlashda imkoniyatlaringizni tahlil qiling. Oylik to’lov miqdori daromadingizning 30% dan oshmasligi muhimdir. Shuningdek, byudjetga kutilmagan xarajatlar – davolanish, bolalarni o’qitish, rejadan tashqari ta’mirlashni kiritish maqsadga muvofiqdir.

Kredit tarixi – qarz oluvchining ma’lum bir davr uchun barcha qarz majburiyatlarining «iqtibos» (ko’pincha u 10 yildan oshmaydi). Yomon kredit tarixi buzilgan obro’ga o’xshaydi, bunday «yuk» bilan kredit olish juda qiyin. Kredit tarixi banklar, mikrokredit tashkilotlari va kredit beruvchi boshqa moliya tashkilotlarini qiziqtiradi.

Kredit tarixingizni qanday tuzatish kerak?

Kredit berish tarixini qayta yozishning iloji yo’qligini tushunish muhimdir va barcha kechikishlar, jarimalar va kam to’lovlar hujjatlarda saqlanib qoladi. Kelajakda obro’ingizni buzmaslik uchun kechikishdan qochish kerak. Agar siz hozir jiddiy sabablarga ko’ra oylik to’lovni to’lay olmasligingizni tushunsangiz: ishni yo’qotish, kasallik, tabiiy ofat uyni vayron qilgan bo’lsa, bu darhol qarz beruvchi bilan muhokama qilinishi kerak.

Ko’pgina banklar va mikromoliya tashkilotlari ongli qarz oluvchini yarim yo’lda kutib olishadi va muammoning mumkin bo’lgan yechimini taklif qiladilar:

• Qarzni bir muddat «muzlatish». Bir muncha vaqt qarz oluvchi to’lovlarni amalga oshirmaydi, faqat foizlarni o’tkazadi.
• Qayta tuzilish. Mavjud foiz stavkasining pasayishi yoki boshqa imtiyozlar.
• Kreditlash. Yomon kredit tarixining oldini olish uchun bank eskisini yopish uchun mijozga yanada yumshoqroq shartlarda yangi kredit beradi.

Yomon kredit tarixiga ega bo’lgan kredit olish sizning obro’ingizga putur yetkazmaslikka harakat qilishdan ko’ra qiyinroqdir. Agar sizning kredit reytingingiz pasaytirilgan bo’lsa, siz kreditorni barqarorligingizga ishontirishingiz kerak:

• to’lov qobiliyatini tasdiqlovchi hujjatlarni ko’rsatish – daromad, ko’chmas mulk yoki avtomobilga egalik huquqi, qimmatli qog’ozlarga egalik huquqi, qo’shimcha foyda manbalari;
• to’lanmagan taqdirda qarzni to’lashga tayyor bo’lgan kafilni olib kelish.

Yomon kredit tarixini tuzatish qiyin, ammo mumkin:

• MKO bilan bog’laning va qisqa muddatga kichik miqdorga dastlabki mikroqarz olish uchun ariza bering. Ketma-ket bir nechta kreditlarni o’z vaqtida berib, to’lab, o’z omadingizni sinab ko’rishingiz va kattaroq miqdorda qarz olishingiz mumkin.
• Bank mahsulotlarining faol foydalanuvchisi bo’lish. Kredit tarixingiz buzilganmi yoki hali ham kredit tarixingiz yo’qmi, muhim emas, bir bank bilan uzoq vaqt hamkorlik qilib, qo’shimcha ball olishingiz mumkin. Masalan, depozit qo’ying, muntazam ravishda karta hisobvarag’idan foydalaning, ish haqi oling, yuridik shaxs sifatida joriy hisob raqamini oching.

Noto’g’ri yomon kredit tarixi – nima qilish kerak?

Qarz oluvchi har doim ham buzilgan obro’ uchun aybdor emas:

• Ro’yxatga olish kitobida xatolik paydo bo’lishi mumkin. Ba’zida tizim muvaffaqiyatsizlikka uchraydi va kelajakdagi qarz oluvchi noto’g’ri boshqa birovning qarzlari bilan «mukofotlanadi». Nima qilishim kerak? Mas’ul organlarga murojaat qiling, so’rov yuboring va rasmiy tasdiqni oling.
• Hujjatlar o’g’irlangan va kredit berilgan. Afsuski, kredit tarixiga ega bo’lmagan odam to’satdan kimdandir qarzdor ekanligini bilib qolishi odatiy voqea. Bunday holda, darhol huquqni muhofaza qilish organlariga murojaat qiling.
• Qarz yopilgan va ma’lumot ko’rsatilmaydi. Kreditni to’laganingizdan so’ng, har doim bankdan sertifikat so’rang va uni olgandan so’ng uni cheklar va cheklar bilan birga saqlang. Ba’zida kreditni to’lash haqidagi ma’lumotni yangilash uchun uzoq vaqt talab etiladi va qarzdor noto’g’ri qarzdorlarda ko’rsatiladi.

Yomon kredit tarixi, ochiq qarzlar va to’lanmagan qarzlar bilan siz MCO bilan bog’lanishingiz mumkin. Bunday kompaniyalar ularni talabalar, pensionerlar, harbiy xizmatchilar, kam ta’minlangan fuqarolar, nogiron fuqarolar, yosh oilalar va homiladorlik va tug’ish ta’tilidagi onalarga ham beradi.

Siz har qanday ehtiyoj uchun yomon kredit tarixi bilan kredit olishingiz mumkin: kommunal xizmatlarni to’lash, ta’lim, ijaraga olingan uy-joy yoki qarzni to’lash.

Mazkur postda biz taʼlim krediti haqida, uni qanday qilib olish usullari va bunga qanday hujjatlar kerak boʼlishi toʼgʼrisida soʼz yuritamiz.

Taʼlim kreditini kim olishi mumkin?

Taʼlim kreditlari tijorat banklari tomonidan quyidagilarga beriladi:

• talabalarni oʼziga;
• ularning ota-onalariga;
• ularning vasiylariga.

Taʼlim kreditining eng koʼp miqdori

Toʼlov-kontrakt asosida oʼqish toʼgʼrisidagi shartnoma (kontrakt) summasi toʼlovi miqdorida.

Taʼlim krediti muddati

• bakalavriatga oʼqishga qabul qilingan talabalarga 10 yilgacha;
• magistraturaga oʼqishga qabul qilingan talabalarga 5 yilgacha.

Taʼlim kreditlarini foi stavkalari

• nol foiz stavkasida (foizsiz kredit) – chin yetimlarga, «Mehribonlik uylari»da tarbiyalanganlarga hamda bolalikdan I va II guruh nogironlariga;
• Markaziy bankni qayta moliyalash stavkasidan (yillik 140) oshmagan holdagi oʼzgaruvchan foiz stavkasida– talabalarning qolgan toifalariga.

Taʼlim kreditini olish uchun zarur boʼlgan hujjatlar roʼyxati

• taʼlim kreditini berish toʼgʼrisidagi ariza;
• toʼlov-kontrakt asosida oʼqish haqida shartnoma (kontrakt);
• kreditni qaytarishning taʼminlanishi toʼgʼrisida hujjat (uchinchi shaxsning kafilligi; sugʼurta kompaniyasining qarz oluvchining kreditni qaytara olmasligi xavfi sugʼurta qilinganligi toʼgʼrisidagi sugʼurta polisi).

Taʼlim kreditini berish tartibi

Taʼlim krediti qarz oluvchining ssuda hisob raqamidan uning shaxsiy yozma topshirigʼi asosida oliy taʼlim muassasasining talab qilib olinadigan depozit hisob raqamiga mablagʼ oʼtkazish yoʼli bilan beriladi.

Taʼlim kreditlari boʼyicha mablagʼlar kredit shartnomasida qayd etilgan shartlarda har yarim yilda oʼqish uchun yillik toʼlovning toʼliq miqdorini ikki teng qismga boʼlish yoʼli bilan oʼtkaziladi.

Qarz oluvchilar uchun maslahat

Mikroqarz uchun ariza berishdan oldin moliyaviy imkoniyatlaringizni baholang

Mikroqarz olishdan oldin moliyaviy imkoniyatlaringizni diqqat bilan baholash kerak. Barcha daromad va xarajatlarni, shu jumladan kutilmagan xarajatlarni hisobga olgan holda byudjet tuzing. Bu kelajakda to’lov bilan bog’liq muammolardan qochishga yordam beradi.

Qarindoshlar yoki do’stlardan qarz olish, davlatdan ijtimoiy yordam yoki qulayroq shartlarda bank krediti kabi moliyaviy yordam olishning muqobil variantlarini ko’rib chiqing.

Shartnoma shartlarini diqqat bilan o’rganing

Mikroqarz olish uchun ariza berishda shartnomaning quyidagi bandlariga alohida e’tibor bering: