Doim qarz oluvchi bo‘lib qolmaslik uchun mikroqarzni qanday olish bo‘yicha beshta maslahat.

Film va telekoʼrsatuvlar lombardlar shubhali faoliyat yuritadi degan notoʼgʼri tasavvurni yaratishgan. Аslida esa, lombardlar faoliyati davlat nazorat organlari tomonidan qatʼiy nazorat qilinadi va bu pul olishni eng tez va oson yoʼllaridan biri hisoblanadi.

Lombarddagi foiz stavka

Lombardlar shartnomada belgilangan alohida qoidalardan kelib chiqib, kunlik hisoblanadigan foizlarni hisob-kitob qilishadi. Siz faqat oʼrtacha raqamni hisob-kitobini chiqarib olishingiz mumkin. Odatda u kuniga 0,3%ni tashkil etadi. Yuqori stavkada – 0,5 dan 0,8 %gacha qarz ajratadigan tashkilotlar ham yoʼq emas.

Lombardda kredit olish tartibi

• Siz qimmatbaho buyumni lombarda olib kelasiz;
• Lombard uni qiymatini baholaydi va ushbu summa miqdorida sizga qarz beradi;
• Siz ikki qismdan – qarzni yakka tartibdagi shartlari va garov toʼgʼrisidagi axborotdan iborat garov biletini (kartasini) olasiz. Jadvalda kredit miqdori, soʼndirish muddati, foiz stavkasi, garovga qoʼyilgan buyumni nomi va tavsifi, uni qiymatini bahosi koʼrsatib oʼtiladi.

Nimalarni lombardga topshirish mumkin?

Lombardda zarur boʼlgan mablagʼni quyidagilarni garovga qoʼygan holda olish mumkin:

• zargarlik buyumlari;
• antikvar buyumlar;
• maishiy va orgtexnika;
• jahonga mashhur brendlarning soatlari.

Zargarlik buyumlarini garovga qoʼyish – foiz evaziga kredit olishning eng samarali usuli hisoblanadi. Ularni esa qayta sotib olish, har doim mumkin.

Lombarddagi kreditlarni muddatlari

Oʼzbekiston Respublikasining amaldagi qonnchiliga muvofiq, lombardlar shaxsiy isteʼmolga moʼljallangan koʼchar mol-mulkni zaklad shaklida garovga qabul qilib, fuqarolarga qisqa muddatli (uch oydan oshmagan muddatga) kreditlar beradi.

Lombardga topshirilgan qimmatbaho buyum, qaytib sotib olinmasa nima boʼladi?

Lombardda ashyolar garovi bilan taʼminlangan kredit summasi belgilangan muddatda qaytarib berilmagan taqdirda, lombard notariusning ijro yozuvi asosida imtiyozli bir oylik muddat oʼtganidan keyin garovga qoʼyilgan mol-mulkni sotish uchun belgilab qoʼyilgan tartibda ushbu mol-mulkni sotishga haqli.

Shundan keyin hatto garovga qoʼyilgan mol-mulkni sotishdan tushgan summa talablarni toʼliq qanoatlantirish uchun yetarli boʼlmasa ham, lombardning garovga qoʼyuvchiga (qarzdorga) talablari bekor boʼladi.

Borgan sari qarz oluvchilar an’anaviy kreditlashdan voz kechib, kartada onlayn tarzda kredit olish uchun ariza berishni afzal ko’rishmoqda. Bu do’stlar yoki tanishlar yordamiga murojaat qilmasdan kerakli miqdorni olishning qulay usuli. Qabul qiling, agar sizga kichik miqdor kerak bo’lsa, bankka borish mantiqiy emas. Bundan tashqari, banklar ko’p hollarda ish kunlarida soat 18.00 gacha ishlaydi. Ammo yarim tunda yoki dam olish kunlarida pul kerak bo’lsa-chi? Kutilmagan holatlar har kim bilan sodir bo’lishi mumkin – ularning telefoni o’g’irlangan, muzlatgich buzilgan, yuqori qavatdagi qo’shnilar suv ostida qolgan, qarindoshi kasalxonaga yotqizilgan. Fors-major holatlari tezkor qaror qabul qilishni talab qiladi va bu holda onlayn kredit olish eng maqbul yechim hisoblanadi.

Onlayn kredit O’zbekiston: qayerdan qarz olish kerak?

Mikromoliya tashkiloti yoki bankdan kartangiz bo’yicha kredit olishingiz mumkin. Amalda bankdan bunday kredit olish qiyin. Banklar arizani ko’rib chiqish uchun uzoq vaqt talab etadi va faqat ushbu moliya instituti tomonidan xizmat ko’rsatgan (depozitga ega, ish haqi/pensiya/stipendiya oladigan) va ochiq karta hisobvarag’iga ega bo’lgan mijozlarga kredit berishni ma’qullaydi.

MKO-larda arizalarni ma’qullash darajasi taxminan 60-80% ni tashkil qiladi, ko’plab mikrokredit tashkilotlari dam olish va bayramlarsiz 24/7 pul chiqaradilar. Toshkent shahrida onlayn kredit olish uchun ariza topshirishda sizga quyidagilar kerak bo’ladi:

• O‘zbekiston fuqarosining amaldagi pasporti. Kredit olish uchun faqat katta yoshdagi qarz oluvchilar murojaat qilishlari mumkin.
• Soliq identifikatsiya raqami (TIN).
• istalgan milliy operatorning mobil raqami.
• istalgan bankning amaldagi kartasi.

Ba’zi MKO-lar qo’shimcha hujjatlarni yoki kafilning mavjudligini so’rashi mumkin, ammo bunday tashkilotlar ko’p emas.

Kartaga onlayn kredit – asosiy afzalliklari

Mikrokreditlar bo’yicha foiz stavkasi bankdagiga qaraganda yuqori, ammo boshqa tomondan, pul qisqa muddatga qarzga olinadi va shuning uchun ortiqcha to’lov ahamiyatsiz. Ayrim mikrokredit tashkilotlari birinchi ssudani 0% stavkada berishadi, keyingi safar esa chegirma taklif qilishadi (agar qarz oluvchi oldingi kreditni o‘z vaqtida, kechiktirmasdan to‘lagan bo‘lsa).

Onlayn kreditning asosiy afzalliklari (O’zbekiston):

• daromadni tasdiqlovchi hujjatsiz pul chiqarish. Ishsizlar, yomon kredit tarixi va past kredit reytingiga ega bo’lgan shaxslar, tug’ruq ta’tilidagi onalar, talabalar va nafaqaxo’rlar MKO-dan kredit olishlari mumkin.
• 5 daqiqada kredit olish uchun ariza bering. Sizga har qanday gadjet va internet kerak bo’ladi. Shaklni bir marta to’ldirishingiz kerak, keyingi paytlarda qarz oluvchi shunchaki kredit miqdori va muddatini ko’rsatadi.
• Tez kreditni tasdiqlash. Baholash tizimlari arizani o’rganadi, ular ariza shaklidagi ma’lumotlarni tezda tahlil qiladilar va 70% hollarda ijobiy bo’lgan hukm chiqaradilar. Statistik ma’lumotlarga ko’ra, anketalarning taxminan 5% noto’g’ri yoki xatolar bilan to’ldirilgan, shuning uchun tizim ularni rad etadi. Hech qanday muammosiz onlayn kredit olish uchun barcha ma’lumotlarni diqqat bilan tekshiring.
• Vaqtni tejash. Bankka borib, yo‘lda vaqt o‘tkazib, hujjatlarni yig‘ishtirib, navbat kutishning hojati yo‘q. Siz istalgan vaqtda istalgan joydan murojaat qilishingiz mumkin.
• Onlayn pul. Tasdiqlangandan so’ng, tasdiqlangan miqdor darhol kartaga o’tkaziladi – siz uni keyingi o’tkazishingiz yoki naqd pullashingiz mumkin.

Kreditning barcha shartlari oldindan aniqlanishi kerak. Agar biron sababga ko‘ra Toshkent shahridagi onlayn kreditingizni o‘z vaqtida to‘lay olmasangiz, kreditorni oldindan xabardor qiling. Ko’pgina MKO-lar uzaytirish xizmatini taklif qiladi, unda siz faqat foizlarni to’lash orqali kredit muddatini uzaytirishingiz mumkin. Shunday qilib, siz ishonchli qarz oluvchi sifatida obro’ingizni saqlab qolgan holda, kechiktirilgan to’lovlar, jarimalar to’lamaysiz.

Kredit tarixi – qarz oluvchining ma’lum bir davr uchun barcha qarz majburiyatlarining «iqtibos» (ko’pincha u 10 yildan oshmaydi). Yomon kredit tarixi buzilgan obro’ga o’xshaydi, bunday «yuk» bilan kredit olish juda qiyin. Kredit tarixi banklar, mikrokredit tashkilotlari va kredit beruvchi boshqa moliya tashkilotlarini qiziqtiradi.

Kredit tarixingizni qanday tuzatish kerak?

Kredit berish tarixini qayta yozishning iloji yo’qligini tushunish muhimdir va barcha kechikishlar, jarimalar va kam to’lovlar hujjatlarda saqlanib qoladi. Kelajakda obro’ingizni buzmaslik uchun kechikishdan qochish kerak. Agar siz hozir jiddiy sabablarga ko’ra oylik to’lovni to’lay olmasligingizni tushunsangiz: ishni yo’qotish, kasallik, tabiiy ofat uyni vayron qilgan bo’lsa, bu darhol qarz beruvchi bilan muhokama qilinishi kerak.

Ko’pgina banklar va mikromoliya tashkilotlari ongli qarz oluvchini yarim yo’lda kutib olishadi va muammoning mumkin bo’lgan yechimini taklif qiladilar:

• Qarzni bir muddat «muzlatish». Bir muncha vaqt qarz oluvchi to’lovlarni amalga oshirmaydi, faqat foizlarni o’tkazadi.
• Qayta tuzilish. Mavjud foiz stavkasining pasayishi yoki boshqa imtiyozlar.
• Kreditlash. Yomon kredit tarixining oldini olish uchun bank eskisini yopish uchun mijozga yanada yumshoqroq shartlarda yangi kredit beradi.

Yomon kredit tarixiga ega bo’lgan kredit olish sizning obro’ingizga putur yetkazmaslikka harakat qilishdan ko’ra qiyinroqdir. Agar sizning kredit reytingingiz pasaytirilgan bo’lsa, siz kreditorni barqarorligingizga ishontirishingiz kerak:

• to’lov qobiliyatini tasdiqlovchi hujjatlarni ko’rsatish – daromad, ko’chmas mulk yoki avtomobilga egalik huquqi, qimmatli qog’ozlarga egalik huquqi, qo’shimcha foyda manbalari;
• to’lanmagan taqdirda qarzni to’lashga tayyor bo’lgan kafilni olib kelish.

Yomon kredit tarixini tuzatish qiyin, ammo mumkin:

• MKO bilan bog’laning va qisqa muddatga kichik miqdorga dastlabki mikroqarz olish uchun ariza bering. Ketma-ket bir nechta kreditlarni o’z vaqtida berib, to’lab, o’z omadingizni sinab ko’rishingiz va kattaroq miqdorda qarz olishingiz mumkin.
• Bank mahsulotlarining faol foydalanuvchisi bo’lish. Kredit tarixingiz buzilganmi yoki hali ham kredit tarixingiz yo’qmi, muhim emas, bir bank bilan uzoq vaqt hamkorlik qilib, qo’shimcha ball olishingiz mumkin. Masalan, depozit qo’ying, muntazam ravishda karta hisobvarag’idan foydalaning, ish haqi oling, yuridik shaxs sifatida joriy hisob raqamini oching.

Noto’g’ri yomon kredit tarixi – nima qilish kerak?

Qarz oluvchi har doim ham buzilgan obro’ uchun aybdor emas:

• Ro’yxatga olish kitobida xatolik paydo bo’lishi mumkin. Ba’zida tizim muvaffaqiyatsizlikka uchraydi va kelajakdagi qarz oluvchi noto’g’ri boshqa birovning qarzlari bilan «mukofotlanadi». Nima qilishim kerak? Mas’ul organlarga murojaat qiling, so’rov yuboring va rasmiy tasdiqni oling.
• Hujjatlar o’g’irlangan va kredit berilgan. Afsuski, kredit tarixiga ega bo’lmagan odam to’satdan kimdandir qarzdor ekanligini bilib qolishi odatiy voqea. Bunday holda, darhol huquqni muhofaza qilish organlariga murojaat qiling.
• Qarz yopilgan va ma’lumot ko’rsatilmaydi. Kreditni to’laganingizdan so’ng, har doim bankdan sertifikat so’rang va uni olgandan so’ng uni cheklar va cheklar bilan birga saqlang. Ba’zida kreditni to’lash haqidagi ma’lumotni yangilash uchun uzoq vaqt talab etiladi va qarzdor noto’g’ri qarzdorlarda ko’rsatiladi.

Yomon kredit tarixi, ochiq qarzlar va to’lanmagan qarzlar bilan siz MCO bilan bog’lanishingiz mumkin. Bunday kompaniyalar ularni talabalar, pensionerlar, harbiy xizmatchilar, kam ta’minlangan fuqarolar, nogiron fuqarolar, yosh oilalar va homiladorlik va tug’ish ta’tilidagi onalarga ham beradi.

Siz har qanday ehtiyoj uchun yomon kredit tarixi bilan kredit olishingiz mumkin: kommunal xizmatlarni to’lash, ta’lim, ijaraga olingan uy-joy yoki qarzni to’lash.

Keyingi yillarda O‘zbekistonda mikroqarzlar bozori faol rivojlanmoqda. Ko’proq fuqarolar kichik miqdordagi tezkor kredit olish uchun murojaat qilmoqdalar. Mikroqarzlar – bu tez va minimal hujjatlar to’plami bilan beriladigan kichik miqdordagi qisqa muddatli kreditlar. Ular qisqa vaqt ichida zudlik bilan oz miqdorda pulga muhtoj bo’lganlar uchun mo`ljallang.

Biroq, mikroqarz olish uchun ariza topshirishda barcha shartlarni, ayniqsa, mikroqarzlar bo‘yicha foiz stavkalarini sinchiklab o‘rganish zarur. Bu kreditorlar orasida sezilarli darajada farq qilishi mumkin. Mikroqarzlar va boshqa shartlar bo’yicha foiz stavkalarini malakali taqqoslash sizga eng foydali taklifni tanlashga va ortiqcha to’lovlardan qochishga yordam beradi.

Ushbu maqolada biz oqilona moliyaviy qaror qabul qilish uchun mikroqarz tanlashda e’tibor berishingiz kerak bo’lgan asosiy jihatlarni ko’rib chiqamiz.

O‘zbekistonda mikroqarz bo‘yicha foiz stavkalari

2023-yilda O‘zbekistonda mikroqarzlar bo‘yicha o‘rtacha foiz stavkasi kuniga taxminan 1-2 % yoki oyiga 30-60 % tashkil etdi. 2024-yil boshida vaziyat sezilarli darajada o’zgarmadi, ammo mikromoliya bozorida raqobat kuchayishi tufayli stavkalarning biroz pasayish tendentsiyasi kuzatilmoqda.

Foiz stavkasi bir necha asosiy omillarga bog’liq:

Kredit miqdori va muddati

Odatda, qarz miqdori qanchalik katta bo’lsa va kredit muddati qancha ko’p bo’lsa, kunlik foiz stavkasi shunchalik past bo’ladi. Masalan, kafolatsiz kreditlar uchun MFO stavkalari quyidagicha:

Qarz oluvchining kredit tarixi

Ijobiy kredit tarixiga ega bo’lgan qarz oluvchilar mikroqarz bo’yicha yanada qulay foiz stavkalariga ishonishlari mumkin. Misol uchun, ba’zi mikromoliya tashkilotlari oldingi kreditni muvaffaqiyatli to’lagan mijozlar uchun stavkalarni pasaytirishni taklif qilishadi. Boshqalar esa sodiqlik dasturiga ega bo’lishi mumkin, bunda 2-3 marta qaytarilgan kreditdan so’ng mijoz yuqori maqomga ega bo’ladi va asosiy stavkadan pastroq bo’ladi

Mikroqarz uchun garov turi

Garov yoki kafilga ega bo’lish mikroqarzlar bo’yicha foiz stavkalarini sezilarli darajada kamaytirishi mumkin. Masalan:

MFO-ning maxsus takliflari va aksiyalari

Ko’pgina mikromoliya tashkilotlari yangi mijozlarni jalb qilish uchun aktsiyalarni o’tkazadilar. Masalan, yangi mijozlar uchun 1 000 000 so‘mgacha bo‘lgan birinchi kreditni kuniga 0% stavkasi bilan 30 kungacha bo‘lgan muddatga taqdim etishlari mumkin.

Shuni ta’kidlash kerakki, past kunlik stavkalarning jozibadorligiga qaramay, yillik hisobda mikroqarzlar bo’yicha foizlar yiliga 100% gacha yetishi mumkin, ammo mikroqarz bo’yicha haqiqiy ortiqcha to’lov unchalik katta bo’lmaydi – taxminan 50-60%.

Mikroqarz tanlashda nimalarga e’tibor berish kerak

Mikroqarz tanlashda nafaqat foiz stavkasini, balki bir qator boshqa omillarni ham hisobga olish kerak:

• Kreditning umumiy qiymati (PSK)
• Qo’shimcha komissiyalar va to’lovlar
• muddatidan oldin to’lash shartlari
• Mikromoliya tashkilotining obro’si va ishonchliligi
• Kredit olish va uni qaytarish qulayligi

Kreditning umumiy qiymati (PSK)

PSK barcha to’lovlarni hisobga olgan holda kreditning haqiqiy qiymatini aks ettiruvchi asosiy ko’rsatkichdir. U yillik foiz sifatida ifodalanadi va turli mikromoliya tashkilotlarining takliflarini solishtirish imkonini beradi.

PSK- ni mustaqil ravishda hisoblash uchun siz quyidagi formuladan foydalanishingiz mumkin:

PSK = (Barcha kredit to’lovlari summasi – Kredit summasi) / (Kredit summasi * Kredit muddati yillar) * 100%

Masalan, agar siz 10 000 000 so‘mlik kreditni 1 yil muddatga yillik 100 foiz bilan olsangiz, u holda 1 yil uchun barcha kredit to‘lovlarining umumiy summasi 16 000 000 so‘mni tashkil qiladi va shuning uchun:

PSC = (16 000 000 – 10 000 000) / (10 000 000 (365/365)) 100% = 60%

Qo’shimcha komissiyalar va to’lovlar

1. Kredit berish uchun komissiya: O‘zbekistonda mikroqarz berish uchun komissiya undirish taqiqlangan, ammo mikromoliya tashkilotlari sug‘urta shaklida qo‘shimcha to‘lovlar undirishlari mumkin, odatda summaning 1-4 %.
2. Kechiktirilgan to’lovlar uchun jarimalar va jarimalar: Odatda kechiktirilgan har bir kun uchun muddati o’tgan qarz miqdorining 0,1-0,5%.

Erta to’lash shartlari

O‘zbekistondagi MFO-lar muddatidan oldin to‘lash uchun jarima undirmaydilar, ammo bu tartibni aniqlashtirish muhim:

• MFO muddatidan oldin qaytarish niyati haqida xabar bering (odatda 1-3 kun oldin).
• Muayyan sanada to’lanishi kerak bo’lgan summaning aniq hisob-kitobini oling.
• Belgilangan muddatda to‘lovni amalga oshirish.

MFO-larning obro’si va ishonchliligi

MFO litsenziyasini tekshirish uchun Oʻzbekiston Markaziy banki reestriga (www.cbu.uz) murojaat qilishingiz mumkin. Litsenziyalangan mikromoliya tashkilotlari “00123” shaklidagi litsenziya raqamiga ega.

Mijozlarning sharhlarini ixtisoslashgan forumlarda va ijtimoiy tarmoqlarda topish mumkin. Xizmat ko’rsatish sifati va nizolarni hal qilish haqidagi sharhlarga e’tibor bering.

Kredit olish va to’lash qulayligi

Pul olish usullari:

• Bank kartasiga (bir zumda)

To’lov imkoniyatlari:

• Flex Soft mobil ilovasi orqali
• Bank o’tkazmasi orqali
• Pay Net terminallari orqali
• MFO ofisida naqd pul

Qarz oluvchilar uchun maslahat

Mikroqarz olishni ko’rib chiqayotganda, bir nechta asosiy ko’rsatmalarga amal qilish muhimdir:

• Kreditni o’z vaqtida to’lash uchun moliyaviy imkoniyatlaringizni baholang
• Shartnomani imzolashdan oldin uni diqqat bilan o’rganib chiqing
• Qarz tuzog’iga tushib qolmaslik uchun bir vaqtning o’zida bir nechta kredit olmang
• Mikromoliya tashkilotlariga faqat zarurat tug’ilganda murojaat qiling

Moliyaviy imkoniyatlarni baholash

Mikroqarz olishdan oldin byudjetingizni diqqat bilan tahlil qiling. Moliyaviy ahvolingizni yomonlashtirmasdan kreditni o’z vaqtida to’lashingizga ishonch hosil qiling. Oylik daromadingizning 50% dan oshmasligi kerak bo’lgan qarz nisbatingizni hisoblang.

Shartnomani o’rganish

Kredit shartnomasining barcha bandlarini diqqat bilan o’qing. Quyidagi jihatlarga alohida e’tibor bering:

1. Mikroqarzlar bo’yicha foiz stavkalari
2. Kreditning to’liq qiymati
3. Kechiktirilgan to’lovlar uchun jarimalar

Agar biror narsa tushunarsiz bo’lsa, MFO xodimlariga savol berishdan tortinmang.

Bir nechta kreditlardan saqlaning

Bir vaqtning o’zida bir nechta mikroqarzlarni olish «qarz qarmog`i» ga olib kelishi mumkin. Bu eski qarzlarni to’lash uchun yangi kreditlar oladigan vaziyat, buning natijasida qarzlar doimiy ravishda oshib boradi. Agar joriy kreditni to’lash uchun etarli mablag’ingiz bo’lmasa, qarzni qayta tuzish imkoniyatini muhokama qilish uchun mikromoliya tashkilotiga murojaat qiling.

Agar siz hali ham mikroqarz olishga qaror qilsangiz, O‘zbekiston Markaziy banki litsenziyasiga ega va bozorda yaxshi obro‘ga ega ishonchli MFO-ni tanlang.

Yangigina mashinani har kim ham bir yo‘la to‘lov bilan sotib ololmaydi. Ko‘p hollarda bunday xaridni qilish maqsadida avtomobil’ sotib olish bank yoki mikrokredit tashkilotidan qarz olishga to‘g‘ri keladi. Lekin bunday holda maqsadli kredit yoki naqd puldagi kreditning qaysi biri foydaliroqligini o‘ylab ko‘rishga arziydi. Keling,mazkur masalani tushunib olamiz va ushbu variantlarning ijobiy va manfiy tomonlarini ko‘rib chiqamiz.

Avtokredit va iste’mol krediti o‘rtasidagi farq nimadan iborat ? Bunday turdagi qarzlarni tasniflashdan boshlaymiz. Ulardan birinichisini (avtokreditni) maqsadli kreditlar sirasiga kiritish kerak. Bu shuni anglatadiki, qarz oluvchi bankdan faqat transport vositasini xarid qilishdan  uchun ssudani olish huquqiga egaligi bildiradi. Bu yangi yoki ishlatilgan mashina bo‘lishi mumkin, lekin uni avtokreditlash dasturi bo‘yicha bank-kreditor bilan hamkorlik munosabatlarida bo‘lgan dilerlarning salonlaridan xarid qilish mumkin.

Maqsadli avtokreditni naqd puldagi kreditga nisbatan asosiy afzalliklarini belgilab olamiz:

         kichik foiz stavkalar;

         qarz rasmiylashtirishni qulayligi;

         chegirmalarni mavjudligi;

         hamkor-banklardan qiziqarli takliflar.

Avtomobil’ olish uchun kredit, Siz xarid qilayotgan transport vositasini garovga qo‘yishni nazarda tutadi. Binobarin, banklar qarzni o‘z vaqtida so‘ndirishilishini garov bilan ta’minlab olishadi, shuning uchun ham ular odatdagi foiz stavkalardan pastrog‘ini taklif etishadi (avtokreditga nisbatan naqd puldagi kreditlarga ular o‘rtacha 5-7%ga yuqori).

Avtokreditning iste’mol kreditidan farqlari.

Asosan, kreditlarning bunday turlaridagi farq bank tomonidan taqdim etilgan qarzning maqsadliligidan iborat. Avtokreditlash dasturi bo‘yicha faqat transport vositasini va faqat rasmiy dilerdan xarid qilish qilish mumkin. Avtokreditdan farqli o‘laroq iste’mol krediti har qanday narsani, shu jumladan avtomobil’ni sotib olish imkonini beradi. Buning ustiga iste’mol kreditida sotuvchi kim bo‘lishi to‘g‘risida talablar yo‘q: avtoni qo‘ldan yoki salondan sotib olishingiz mumkin. Iste’mol kreditining foiz stavkasi bo‘yicha to‘xtalsak, u avtokreditlash dasturiga nisbatan unchalik foydali emas.

Iste’mol qarzlarini qulayligi qator sabablardan iborat. Ular sirasiga quyidagilar kiradi:

• mablag‘lardan o‘z hohishiga ko‘ra foydalanish mumkin;
• dastlabki badal va garov sharti yo‘q;
• sug‘urta majburiy hisoblanmaydi;
• hohlagan joyga sarflaysiz.

Iste’mol kreditini olayotganda qarz oluvchibankka mablag‘larni u qayoqqa sarflashi to‘g‘risida hisobot bermasligi kerak. Agar kredit summasi yo‘l qo‘ysa, nafaqat avtomobilni xarid qilish mumkin.

Avtomobilni xarid qilish bo‘yicha kreditlashni turini yakuniy tanlash avtomobil’ xaridini maqsadlariga bog‘liq. Agar Siz rasmiy diler orqali yangi mashinani KASKO bilan sotib olishni rejalashtirayotgan bo‘lsangiz, naqd puldagi kreditdan ko‘ra avtokreditni rasmiylashtirganingiz ma’qul. Agar siz yaroqda bo‘lgan avtomobilni hohlagan joydan sotib olishni mo‘ljallayotgan bo‘lsangiz, unda iste’mol kreditini ko‘rib chiqing.

Ba’zan, odamlar kredit olgandan keyin, uni to‘lash imkoniyati yo‘q bo‘lganda, nima qilish to‘g‘risida o‘ylab ham o‘tirmaydilar. Eng boshida bunday holat yuzaga kelmaydigandek tuyuladi. Biroq, aslida, turli xil vaziyatlar ro‘y berishi mumkin,  shuning uchun biz sizga kredit borligi, pul yo‘qligida nimalar bo‘lishini hozirni o‘zida tushunib olishni maslahat beramiz.

Eng avvalo, bank bilan kreditni qanday to‘lash kerakligi to‘g‘risida kelishib oling. Asosiy qoida: yashirinmasdan, kreditni o‘zi yo‘qolishi yoki Siz haqingizd unutishlarini kutmasdan, bankni birinchi bo‘lib xabardor qiling.

Agar Sizga bankdan qo‘ng‘iroq qilishmayotgan bo‘lsa, bu sizning qarzingiz to‘g‘risida unutib yuborishdi degani emas. Aksincha, foizlar hisoblanmoqda, qarz summasi ortmoqda, sizning kredit tarixingiz yomonlashmoqda.

Bundan tashqari, ko‘plab banklar o‘z shartnomalarida qarz oluvchi, o‘zini moliyaviy holati yomonlashganda, darhol bu haqda xabar berishga majburligini ko‘rsatib o‘tadilar.  Bu esa, Siz to‘lamasangiz va bu haqda kreditorni xabardor qilmasangiz, Siz shartnomani buzayotganligingizni anglatadi.

Bank bilan nima to‘g‘risida kelishish mumkin:

• to‘lov muddatini kechiktirish,
• qarzni restrukturizasiya qilish to‘g‘risida.

Kreditni qaysi muddatlarda to‘la olishingiz haqida o‘ylab ko‘ring va bu haqda bankni xabardor qiling. Bank qaror qabul qilishi uchun siz majburiyatlaringiz bo‘yicha qachon to‘lov qila olishingizni bilishi kerak.

1. Eskisini yopish uchun yana bir marta qarz olish kerakmi?

Deyarli har bir holatda bu qaror muvaffaqqiyatsizlikka uchraydi. Eng avvalo, endi Sizda bir bankda kredit bor, va boshqasi esa sizga kredit bermasligi mumkin. Yoki berganda ham, yangi kredit bo‘yicha yuqori foiz stavka belgilanadi. Agar siz vahima ostda eskilarini to‘lash uchun yangi kreditlarni olib tashlasangiz, qarz botqog‘iga botib qolasiz.

2. Meni ishdan bo’shatishdi va men kasalman. Qonun meni himoya qiladimi?

Agar sizda ipoteka krediti bo’lsa, uning to’lovlari muntazam ravishda oilaviy byudjetning katta qismini egallaydi, qonun sizga kechiktirishni – ipoteka ta’tilini berish huquqini beradi. Ammo bunday ta’tillar kredit shartnomasining amal qilish muddati davomida faqat bir marta ruxsat etiladi va ularning eng uzoq muddati – olti oy.

Boshqa kreditlar, hatto eng og’ir omon qolish va nogironlik stsenariylarida ham hech qanday imtiyozlar bermaydi. Bunday holda, barcha xavflar sizga tushadi. Bunday holatda sizga faqat sug’urta yordam berishi mumkin. Shu sababli, kredit shartnomasini imzolashdan oldin, kreditning qaytarilmasligi xavfidan sug’urta shartnomasini tuzishingizni qat’iy tavsiya qilamiz.

3. To’lamaganim uchun jarimaga tortiladimi?

Qarzni o’z vaqtida to’lamaganlik uchun bank penya yoki foizlar undirishi mumkin. Jinoiy jazo faqat firibgarlik holatlarida yuzaga kelishi mumkin.

4. Agar men hali ham qarzni to’lay olmasam, nima kutishim kerak?

Bank sud tartibida pul talab qilish huquqiga ega. Shu bilan birga, sud sizning joriy moliyaviy ahvolingizni hisobga oladi va sizga kreditni to’lash uchun yumshoq shartlarni belgilashi mumkin, masalan, qarzni bo’lib-bo’lib to’lash.

Аgar Sizda jamgʼarib qoʼygan mablagʼingiz yetarli boʼlmasa, unda sizga katta ehtimol bilan avtokredit olish uchun ariza berishingizga toʼgʼri keladi. Yaxshiyamki, hozirgi vaqtda avtokreditni olish anchagina oson boʼldi.

1-qadam: Аvtokreditlashni asosiy shartlarini quyidagilar orqali oʼrganib chiqing

• banklar va mikrokredit tashkilotlarida;
• avtomobilь ishlab chiqaruvchilarini rasmiy dilerlarini salonlarida;
• xarid qilish uchun eng yaxshi kreditlarni tanlab olish boʼyicha ixtisoslashtirilgan agregatorlarda.

2-qadam: Oʼz qarz yukingizni baholang

Qarz yuki – barcha joriy qarzdorlik va rejalashtirilayotgan kreditni oʼrtacha oylik daromadga foizli nisbati.

Masalan, Sizning oylik maoshingiz 4,0 mln.soʼmni tashkil etsa, Sizga  2 mln.dan do 2,6 mln soʼmgacha miqdorda oylik toʼlov hisobladigan kreditni olish tavsiya etiladi.

3-qadam: Oʼz kredit tarixingizni tekshiring

Sizning kreditni toʼla olish qobiliyatingiz, sizga avtokredit ajratilishida muhim omil boʼlib hisoblanadi. Аgar siz yaxshi kredit tarixiga ega boʼlsangiz, moliyaviy muassasalar ishonch bilan  sizga yondoshadi. Yomon kredit tarixiga ega boʼlsangiz, buning aksi boʼladi.

Shunga qaramay, yomon kredit tarixiga ega boʼlish Sizga kredit ajratilmaydi degan tushunchani hosil qilmaydi, biroq Sizga dastlabki badalni koʼp miqdorda kiritishingizga yoki yuqoriroq foiz  stavkalarda toʼlov qilishingizga toʼgʼri keladi.

4-qadam: Kreditni dastlabki maʼquloviga erishing

Kreditni dastlabki maʼqulovi – kreditor (u bank, MKT yoki avtomobil ishlab chiqaruvchisini dileri boʼladimi), agar oʼz qaroringizni oʼzgartirsangiz, undan voz kechish imkoniyati bilan muayyan mablagʼ miqdorida kredit ola olishingiz huquqini tasdiqlaydi.

Dastlabki maʼqullov sizning moliyaviy holatingizni baholanishini talab qilishi sababli sizning arizangizni maʼqullashini kafolatlamasa ham, u sizga kredit ajratilish yoki ajratilmasligi toʼgʼrisida yaxshi tassavvur yaratadi. Bundan tashqari, dastlabki maʼqullov sizga qarzni soʼndirish boʼyicha oʼz imkoniyatlaringizni real baholashda asqotadi.

5-qadam: Dastlabki badalni kiriting

Keynigi qadam – avtomobilьni sotayotan shaxs bilan oldi-sotdi shartnomasini tuzish. Bir qaqtni oʼzida dastlabki badal kiritiladi. Dastlabki badalning miqdori 0% dan — 50% gacha iborat boʼlib, dastlabki badal qancha koʼp boʼlsa, shuncha foiz stavkasi pastroq boʼladi.

6-qadam: KАSKO sugʼurta polisini rasmiylashtiring

Аvtokreditni ajratilishida KАSKOni rasmiylashtirish talab qilinadi. Bunda kredit tashkilotlari sugʼurta polisini sotib olish mumkin boʼlgan kompaniyalarni, oʼz hamkorlarini roʼyxati bilan cheklab qoʼyishadi.

7-qadam: Quyidagi hujjatlarni moliyaviy muassasaga taqdim qiling

• avtokreditini berish toʼgʼrisidagi ariza;
• pasport nusxasi;
• avtomobilni oldi-sotdi shartnomasi;
• jismoniy shaxsning daromad manbalari toʼgʼrisida maʼlumotnoma, pensiya yoki boshqa daromad manbalari toʼgʼrisida maʼlumotnoma.

8-qadam: Аvtomobilni sotuvchidan olib keting

Аvtokredit qarz oluvchining ssuda hisob raqamidan kredit shartnomasi asosida sotuvchining  talab qilib olinadigan depozit hisob raqamiga mablagʼ oʼtkazish yoʼli bilan beriladi, bundan keyin bitim tuzilgan hisoblanadi.

Topshirish dalolatnomasini imzolashdan oldin, avtomobilni koʼrikdan oʼtkazish va hujjatlarda xato bor yoʼqligini tekshirib olish muhim hisoblanadi. Аniqlangan kamchiliklarni dalolatnoma kiritish lozim – shunda oʼz huquqlaringizni zarur boʼlganda sud tartibida himoyaqilish oson boʼladi.

Shundan soʼng qarz oluvchiga faqat avtobilni hisobga qoʼyishi va kreditor foydasiga avtomobilni garov taʼminoti sifatida taqdim etishi kerak boʼladi.

Аgar Siz munosib dam olishga – pensiyaga chiqqan boʼlsangiz ham, qarz olishingiz mumkinligi toʼgʼrisida bilasizmi? Ha, albatta, olishingiz mumkin!  Qarzni imkon qadar soddalashtirilgan tartibda, ortiqcha hujjatlar toʼplamini yigʼmasdan olishingiz mumkin. Buning uchun faqat pasport va bank kartasi kerak boʼladi.

Pensionerlar uchun keng turdagi takliflarni banklarni va mikrokredit tashkilotlarni kreditlash dasturlaridan izlab topsa boʼladi. Hozirgi kunda savjud boʼlgan dasturlarni umumlashtirib, quyidagilarni taʼktdlashimiz mumkin:

• Siz har oy pensiya oladigan Oʼzbekiston Respublikasi fuqarosi boʼlishingiz shart;
• Sizning yoshingiz 75 yoshdan yuqori boʼlishi kerak emas;
• kreditlash muddati 1 yildan yuqori boʼlmaydi, aksariyat hollarda undan ham qisqaroq boʼladi;
• 5 000 000 soʼmdan 25 000 000 soʼmgacha – pensiya yoshida boʼlgan potentsial qarz oluvchiga beriladigan qarz summasi, u oladigan oylik pensiya toʼlovlariga toʼgʼridan-toʼgʼri bogʼliq hisoblanadi;
• foiz stavka yillik 14,0 dan 18,0 gacha.

Shuni alohida taʼkidlash kerakki, pulga shoshilinch ehtiyoj yuzaga kelganda, banklarning xizmatlaridan foydalanish imkoniyati, ularda masalani hal etish muddati choʼzilishi sababli nisbatan qisqaroq boʼladi.  Bunday holatda mikrokredit tashkilotlar yordamga keladi. Bank kartasiga yarim soat ichida pul tushirish uchun, soʼrovnomani toʼldirishingiz va uni MKT saytiga yuborishingizni oʼzi kifoya.